Τα αρχοντικά της Μυτιλήνης

Αυτό που κάνει την Μυτιλήνη να ξεχωρίζει από οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ελλάδας είναι τα αρχοντικά της. Με διαφορετικό αρχιτεκτονικό στυλ το κάθε αρχοντικό -τα περισσότερα μέσα σε όμορφους κήπους- αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τη Μυτιλήνη του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, τη Μυτιλήνη της βιομηχανικής επανάστασης. Την πόλη που τροφοδοτούσε τις αγορές της Ευρώπης με λάδι πρώτης ποιότητας, που έστελνε στις κομψές Γαλλίδες των σαλονιών τα μοσχοσάπουνά της, που κάλυπτε με τα βιομηχανικά σαπούνια της τις ανάγκες της ανερχόμενης εριοβιομηχανίας, που τα πλοία της κυριαρχούσαν στη θάλασσα, που το ούζο της κατακτούσε τον κόσμο...

Στα σπίτια αυτά στη Σουράδα, στ' Ακλειδιού, στον Μακρύ Γιαλό αλλά και στο Κιόσκι, ζούσαν οι έμποροι, οι βιομήχανοι και οι εφοπλιστές της εποχής.

Οι εμπορικές τους συναλλαγές με την Οθωμανική αυτοκρατορία, τη Ρωσία, την Αίγυπτο, και με την Ευρώπη δεν έφεραν στη Λέσβο μόνο χρήμα, αλλά και πολιτισμικές επιρροές, που αποτυπώθηκαν στα αρχοντικά τους, στα εργοστάσια και στα βιομηχανικά κτήρια, αλλά και στον τρόπο ζωής, στα γράμματα, στις τέχνες, αλλά και στην κοινωνική οργάνωση.

Οι αστικές κατοικίες που κτίστηκαν μετά το 1850 δεν αποτελούν τη συνέχεια του αρχιτεκτονικού προτύπου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ή του αστικού πυργόσπιτου όπως αυτό εξελίχθηκε από τον 18ο στον 19ο αιώνα.

Αντίθετα χαρακτηρίζονται από ένα άνοιγμα προς τα ευρωπαϊκά πρότυπακαι, ενώ τα πυργόσπιτα κάλυπταν κυρίως λειτουργικές ανάγκες, τα αρχοντικά αποτέλεσαν έναν τρόπο επίδειξης του πλούτου που συσσωρεύονταν από το εμπόριο και τη ναυτιλία. Τα αρχοντικά ήταν όμως, πάνω απ' όλα, σπίτια που κατοικούντο από άρχοντες, από μια κοσμοπολίτικη αστική τάξη που παρήγαγε πλούτο (παραγωγή, εμπόριο, ναυτιλία, τράπεζες) συναναστρεφόμενη μ' όλον τον κόσμο.

Τα αρχοντικά είναι επηρεασμένα από διάφορους ρυθμούς. Σε μια πρώτη φάση επηρεάζονται από τον βαυαρικό νεοκλασικισμό και τον μπαρόκ ρυθμό, ή του Second Empire, και χαρακτηρίζονται από συμμετρία και μια αυστηρότητα που πρόσδιδαν μια μεγαλοπρέπεια στα σπίτια, έτσι ώστε να χαρακτηριστούν δικαιολογημένα «αστικά μέγαρα».

Ο επόμενος τύπος αποκτά ελεύθερα σχήματα αλληλοδιείσδυση των όγκων, έντονη κλίση στη στέγη, και μια ασυμμετρία που έκφραζε το στιλ picturesque (γραφικό).

Πολλά από τα αρχοντικά της Μυτιλήνης είναι καλοσυντηριμένα και έτσι μπορεί κανείς να θαυμάσει τις τοιχογραφίες, τα ξυλόγλυπτα ταβάνια, τα γύψινα φατνώματα τα έπιπλα γαλλικού τύπου σε στυλ Λουδοβίκου 15ου και 16ου, τους πίνακες ζωγραφικής, αλλά κυρίως να γνωρίσει τους τελευταίους πραγματικούς αρχόντους.