Η εγκατάλειψη και η ερήμωση του Ντεπό 

ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΡΑΚΙΟΥΛΑΧ 

Στην περιοχή του Ντεπό, στα ανατολικά της Θεσσαλονίκης, ο χρόνος σταμάτησε στις αποθήκες της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού. Στην αρχή της οδού Βασιλίσσης  Όλγας με Δημητρακοπούλου ξεχωρίζει ο παλιός ψηλός μαντρότοιχος με τα κτήρια, τις αποθήκες και τους στάβλους που κάποτε φιλοξενούσαν τις εγκαταστάσεις του αμαξοστασίου του τραμ.

Οι αποθήκες, η Βίλλα Αλλατίνη (παλιά Νομαρχία), η συνοικία Ουζιέλ, η Βίλα Morpugo (Ζαρντινίδη) και ο μύλος Αλλατίνη είναι μερικά από τα κτήρια της περιοχής του Ντεπό που αποτελούν τοπόσημο για την ιστορία της πόλης.

Οι εγκαταστάσεις της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την διπλανή συνοικία Ουζιέλ, κοντά στο κτήριο της παλιάς Νομαρχίας. Το 1927 ο εργολάβος Ουζιέλ ο οποίος ήταν από τους βασικούς μετόχους της Εταιρείας Τροχιοδρόμων, έχτισε την συνοικία σε σχέδια του Ζακ Μοσσέ, για τους εργαζόμενους στο αμαξοστάσιο.

Σήμερα η εικόνα είναι αποκαρδιωτική, τα κτήρια είναι εντελώς παραμελημένα και οι άλλοτε εγκαταστάσεις του ιππήλατου και αργότερα ηλεκτροκίνητου  τραμ, ετοιμόρροπες. Αν κανείς κοιτάξει προσεκτικά από την είσοδο με τη μεγάλη αλυσίδα και τις παράταιρες πινακίδες που απαγορεύουν την προσέλευση των περαστικών, θα παρατηρήσει την θλιβερή εικόνα των αποθηκών και του αύλειου χώρου.

Κάποιες σιδηροκατασκευές που δημιουργήθηκαν είτε ως στέγαστρα είτε ως κτήρια, κατέρρευσαν τελείως έχοντας δημιουργήσει τεράστια μπάζα, ενώ είναι εμφανής η ακαταλληλότητα των κτηρίων και των αποθηκών που κάποια δείχνουν έτοιμα να πέσουν ενώ σε κάποια άλλα έχουν μείνει μόνο τα κελύφη. Ακόμα και το «βοτανικό μονοπάτι» που οριοθετεί τις αποθήκες από τα δυτικά, παραπλεύρως του ρέματος και αποτελεί συνέχεια του συγκροτήματος, παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης με το παρατημένο φυλάκιο και το κλείσιμο της εισόδου του μονοπατιού από τα μονίμως παρκαρισμένα αυτοκίνητα.

Το οικόπεδο έκτασης περίπου 13.000 τ.μ. ανήκει πλέον στον δήμο Θεσσαλονίκης και όλο το συγκρότημα χαρακτηρίστηκε με ΦΕΚ 446Β/14-6-1994 ως «Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο» και ορίστηκε ως ζώνη προστασίας με όρια τα ίδια όρια του οικοπέδου με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, για την προβολή και ανάδειξη των κτηρίων καθώς πρόκειται για σημαντικά κτήρια της νεώτερης αστικής υποδομής και αποτελούν σημείο αναφοράς και σημαντική μαρτυρία για την πολεοδομική ανάπτυξη της πόλης προς τα ανατολικά.

Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων και Περιβάλλοντος, Θανάση Παππά, είναι σε εξέλιξη ένα κτηριολογικό πρόγραμμα και αναμένεται να γίνει διαγωνισμός για αξιοποίηση των διατηρητέων κτηρίων έτσι ώστε να ενοποιηθεί ο χώρος με το όμορο 14ο Γυμνάσιο και Λύκειο και να αποδοθεί το συγκρότημα στο σχολείο. Η σκέψη είναι τα κτήρια να αποτελέσουν γραφεία καθηγητών και οι αποθήκες να αξιοποιηθούν είτε για αίθουσες είτε για άλλες ανάγκες του σχολικού συγκροτήματος.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Θεσσαλονίκη εκσυγχρονίζεται μέσα στα πλαίσια του Tanzimat που αποτελούν μια σειρά από μεταρρυθμίσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε μεταξύ άλλων αρχίζουν να δημιουργούνται  έργα υποδομής, όπως οδικά έργα, το δίκτυο ύδρευσης, το φωταέριο, οι υπόνομοι και οι τροχιόδρομοι.

Το οδικό δίκτυο τότε της Θεσσαλονίκης παρουσιάζει πολλά προβλήματα όπως μικρό πλάτος των δρόμων, ανύπαρκτη συντήρηση του οδικού δικτύου, κακή κατασκευή του οδοστρώματος, και έλλειψη πεζοδρομίων. Την πρωτοβουλία για κατασκευή και λειτουργία ιππήλατου τραμ την είχε ο κτηματίας και αργότερα δήμαρχος της πόλης, Αχμέντ Χαμντί Μπέης. Με αυτοκρατορικό διάταγμα δίδεται το 1888 η άδεια για εγκατάσταση και μονοπώλιο μιας τροχιοδρομικής γραμμής 10χλμ που θα εκτελούσε τη διαδρομή Μύλος Αλλατίνη-Τελωνείο-Μπεχτσινάρ.

Το τραμ ξεκινάει τη λειτουργία του 8 Μαΐου 1893 και μετά την επέκταση της γραμμής στα ανατολικά, η εταιρεία Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού εγκαθίσταται το 1895 στην περιοχή του Ντεπό. Οι εγκαταστάσεις αποτελούνται από την αποθήκη των οχημάτων, τους στάβλους- στην αρχή το τραμ ήταν ιππήλατο- και τα γραφεία της εταιρείας, όλα σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα, Πιέτρο Αριγκόνι.

Οι βασικές γραμμές των ιππηλατών τραμ αφορούσαν τις διαδρομές Τελωνείο (Πλατεία Ελευθερίας)-Νίκης-Λευκός Πύργος-Αποθήκη και Σιδηροδρομικός Σταθμός Ανατολικών Σιδηροδρόμων ή Μπεχτσινάρ-Εγνατία-Λευκός Πύργος-Αποθήκη (υπήρχε η γραμμή σύνδεσης Εγνατίας με Νίκης και η γραμμή Τελωνείου με 26ης Οκτωβρίου).

Το 1908 εγκαινιάζεται ο ηλεκτρικός τροχιόδρομος και πραγματοποιεί την διαδρομή Αποθήκη (Ντεπό)-Λευκός Πύργος. Αργότερα η γραμμή επεκτείνεται και γίνονται διακλαδώσεις για να εξυπηρετούν ως το τελωνείο αλλά και την «πολυπληθή συνοικία των εξοχών».

Για τον ηλεκτρικό τροχιόδρομο κατέφθασε στη Θεσσαλονίκη Βέλγος μηχανικός και το 1908 ο στόλος εξοπλίζεται με 25 νέες άμαξες από την Αμερική. Το τραμ σταματάει τη λειτουργία του τον Ιούλιο του 1957 και ο νεοσυσταθείς ΟΑΣΘ γίνεται το κύριο μέσο μαζικής μεταφοράς της πόλης.

Από το 1957 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2013 στεγάζονταν η υποδιεύθυνση Τεχνικών Εφαρμογών Βορείου Ελλάδος της Ελληνικής Αστυνομίας μέχρις ότου ο χώρος παραδόθηκε στο δήμο Θεσσαλονίκης. Σήμερα το τμήμα της Πολιτικής Προστασίας του δήμου Θεσσαλονίκης χρησιμοποιεί τις παλιές εγκαταστάσεις του αμαξοστασίου ως αποθήκες.