ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Έθιμα βγαλμένααπό τα βάθη του χρόνου και πλουτισμένα με στοιχεία αλησμόνητων πατρίδωναναβιώνουν σε κάθε σημείο της Ελλάδας, καθώς το Πάσχα πλησιάζει ενώ από τηνΚυριακή των Βαΐων και κάθε βράδυ σ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας οιπιστοί συρρέουν στις εκκλησίες για να παρακολουθήσουν με κατάνυξη τα Θεία Πάθη.

Τη Μεγάλη Δευτέρα"ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω τής νυκτός" ενώ την Μεγάλη Τρίτη στιςεκκλησίες οδύρεται "η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή", κατά τοπερίφημο ιδιόμελο τροπάριο τής μοναχής Κασσιανής. Την Μεγάλη Τετάρτη οινοικοκυρές πλένουν και καθαρίζουν το σπίτι ενώ το απόγευμα γίνεται στηνεκκλησία το Μέγα Ευχέλαιο και το βράδυ ο Μυστικός Δείπνος.

Τα έθιμα τουΠάσχα αρχίζουν κυρίως την Μεγάλη Πέμπτη γιατί από την ημέρα αυτή ξεκινούν οιπροετοιμασίες για το Πάσχα. Με ένα κόκκινο πανί απλωμένο στο μπαλκόνι ή τοπαράθυρο που συμβολίζει το αίμα του Χριστού ξεκινούν στην επαρχία οιπροετοιμασίες για τη βραδιά της Ανάστασης ενώ την ίδια ημέρα οι νοικοκυρές σεόλη τη χώρα βάφουν τα κόκκινα αβγά. Παλιότερα στη Μακεδονία η νοικοκυρά έβαζετο πρώτο αβγό στο εικονοστάσι, από όπου το έβγαζε με την πυροστιά μόνο ότανέβρεχε ή άστραφτε, για να "εξορκίσει" το χαλάζι και τις πλημμύρες.

Στις ημέρες μαςτα αβγά δεν είναι μόνο κόκκινα, είναι και κίτρινα και πράσινα και μπλε καιχρυσαφιά και πολύχρωμα στολισμένα με χαλκομανίες και σχέδια. Μάλιστα στιςμεγάλες πόλεις οι γυναίκες δεν χρειάζεται καν να ασχοληθούν με το βάψιμο τωναβγών καθώς μετά τα έτοιμα τσουρέκια άρχισαν να εμφανίζονται στα σούπερ μάρκετ καιτα αρτοζαχαροπλαστεία και έτοιμα βαμμένα αβγά. Πέραν των αβγών, τη ΜεγάληΠέμπτη ετοιμάζονται μέχρι σήμερα και τα τσουρέκια. Παλιότερα, όταν η πίστηδιατηρούσε ακόμη κάποια στοιχεία δεισιδαιμονίας, μία από τις κουλούρες τηςΜεγάλης Πέμπτης φυλαγόταν στο εικονοστάσι για να καταναλωθεί την Πρωτομαγιά,για να προστατεύονται τα μέλη της οικογένειας από τα μάγια. Τη Μεγάλη Πέμπτηστην εκκλησία ψέλνεται η μακρά ακολουθία των Παθών με τα δώδεκα ευαγγέλια καιαναπαριστάνεται ξανά η Σταύρωση. Αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλεςαναλαμβάνουν να στολίσουν τον επιτάφιο με γιρλάντες από λευκά λουλούδια, έτσιτην Μεγάλη Παρασκευή το πρωί ο επιτάφιος είναι έτοιμος για να δεχθεί το"σώμα του Χριστού" κατά την Αποκαθήλωση.

Η ΜεγάληΠαρασκευή, είναι ημέρα πένθους, ο λαός ζει με μεγάλη κατάνυξη το Θείο Δράμα.Ακόμη και σήμερα σε κάποια χωριά οι κάτοικοι δεν στρώνουν καν τραπέζι τη ΜεγάληΠαρασκευή και το γεύμα τους περιορίζεται σε ένα πιάτο ξύδι, όπου όλοι βουτούντο ψωμί και το γεύονται, συμμεριζόμενοι το Θείο Πάθος. Δεν τρώνε γλυκά για τηναγάπη του Χριστού που τον πότισαν ξύδι. Ταχινόσουπα, μαρούλι με ξύδι ή φακές μεξύδι είναι τα συνήθη φαγητά. Κανείς δεν πρέπει να πιάσει στα χέρια του σφυρί ήβελόνι, γιατί θεωρείται μεγάλη αμαρτία. Το βράδυ γίνεται ο Εσπερινός και η περιφοράτου Επιταφίου. Ο στολισμός και η περιφορά του Επιταφίου είναι το κυριότεροέθιμο της Μεγάλης Παρασκευής. Παλιότερα γινόταν ένας συναγωνισμός ανάμεσα στιςενορίες για τον ομορφότερο στολισμό του Επιταφίου. Πρώτα πήγαιναν τα λουλούδιαγια τον στολισμό του Επιταφίου οι ελεύθερες και ύστερα οι παντρεμένες. Από κάτωπερνούσαν όλοι από μία φορά ενώ πίστευαν πως αν τα ζωηρά παιδιά περάσουν τρειςφορές θα φρονίμευαν. Τρεις φορές έπρεπε να περάσουν και οι άρρωστοι για ναγειάνουν. Τα λουλούδια που παίρνουν οι πιστοί από τον Επιτάφιο θεωρούνταιευλογημένα και τοποθετούνται στο εικονοστάσι του σπιτιού. Παλιότερα οι γυναίκεςέκαναν από τα λουλούδια αυτά φυλαχτά για τους ναυτικούς ενώ ορισμένοι ταχρησιμοποιούσαν και σαν γιατρικό για τον πονοκέφαλο. Στην περιφορά τουΕπιταφίου προπορεύεται η μπάντα ή η χορωδία και παίζει πένθιμα εμβατήρια,ακολουθούν οι ιεροψάλτες, ο κλήρος, οι μυροφόρες, τα εξαπτέρυγα, πρόσκοποι, καιοι πιστοί που ψέλνουν καθ' όλη τη διάρκεια της λιτανείας. Σε όλη τη διαδρομή οιπιστοί ραίνουν τον επιτάφιο με λουλούδια και αρώματα, κρατώντας αναμμένα κεριά.

Το ΜεγάλοΣάββατο, οι πιστοί αρχίζουν να προετοιμάζονται για το χαρμόσυνο μήνυμα τηςΑνάστασης. Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο ιερέας βροντοφωνάζει το "ΧριστόςΑνέστη!" μέσα σε θορυβώδεις εκδηλώσεις (από εδώ και η παροιμιακή φράση"Έγινε ανάστα ο Θεός"). Οι λαογράφοι και εθνολόγοι συσχετίζουν τοστοιχείο των θορύβων με τη διαδεδομένη δοξασία ότι τα βλαβερά και εχθρικάπνεύματα διώχνονται με εκφοβιστικούς κρότους. Ένα από τα βασικότερα τελετουργικάστοιχεία της Ανάστασης είναι το αναστάσιμο φως, με κορυφαία στιγμή τηνπρόσκληση του ιερέα "Δεύτε λάβετε φως". Παίρνουν τότε οι πιστοί τοαναστάσιμο φως και το μεταφέρουν στα σπίτια τους. Μπαίνοντας στο σπίτι,"σταυρώνουν" πρώτα το ανώφλι της εξώπορτας ενώ παλαιότερα ανανέωνανκαι το φως του καντηλιού ή ακόμη μεταδίδανε το καινούργιο φως στα στείρα ζώακαι τα άκαρπα δέντρα, για να τους εξασφαλίσουν τη γονιμότητα. Τέλος, μετά τη"δεύτερη" Ανάσταση, ακολουθούσε λιτανεία των εικόνων και χορός, πουόχι σπάνια, τον έσερνε πρώτος ο ιερέας της ενορίας.

Πάντως, ελληνικόΠάσχα χωρίς τον παραδοσιακό οβελία δεν νοείται. Στα χωριά η σφαγή του οβελίαακολουθεί συγκεκριμένο τελετουργικό, συμβολίζοντας τη θυσία του Χριστού.