ΕΡΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΙΛΕΡΙΚΕΣ ΚΟΡΥΦΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ «ΕΞΑΨΗ»

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΤ-3

Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Το ζεύγος και η βία τη Δευτέρα 30 Ιανουαρίου στις 21:00 στην αίθουσα ΒΑΚΟΥΡΑ 1 (Ιωάννου Μιχαήλ 8, τηλ. 2310233665) το νεονουάρ του Λόρενς Κάσνταν Ταρκόφσκι Έξαψη (ΗΠΑ, 1981, έγχρωμη, 113'). Παίζουν: Γουίλιαμ Χαρτ, Κάθλιν Τέρνερ, Ρίτσαρντ Κρένα, Μίκι Ρουρκ.

Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση της Γκέλυς Μαδεμλή από το Cine.gr. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.

Το προς συζήτηση θέμα στο μάθημα για τον κινηματογράφο θα είναι: Το διάστημα από τη Διπλή Ταυτότητα στην Έξαψη: οι εξελίξεις και οι αλλαγές.

Ένας ημιαποτυχημένος δικηγόρος ερωτεύεται παράφορα μια παντρεμένη νέα γυναίκα και μαζί αποφασίζουν να βγάλουν απο τη μέση τον πλούσιο μεσήλικα σύζυγο.

Η ανάλυση που θα διανεμηθεί για την Έξαψη είναι η ακόλουθη:

«Τα σώματα να κολλάνε, ο ιδρώτας να σχηματίζει σταγόνες, οι άνθρωποι να κυκλοφορούν μόνο όταν σκοτεινιάζει, η άσφαλτος να αχνίζει ακόμα και στις μικρές ώρες τις νύχτας, το ποτό με τον άφθονο πάγο να αναθυμιάζει, οι τζούρες του τσιγάρου να είναι πιο δροσερές από τον αέρα που εισπνέεις, ο ανεμιστήρας να γυρίζει αργά στο ταβάνι. Αυτή η πνιγηρή ατμόσφαιρα δεν υπήρξε προνόμιο μόνο των ελληνικών πόλεων για τις ήσυχες μέρες του Ιουνίου. Οι ομοιόθερμοι ήρωες της Έξαψης, κινηματογραφικού ντεμπούτου του Λόρενς Κάσνταν, σεναριογράφου του… Η Αυτοκρατορία Αντεπιτίθεται, βουτάνε στην ίδια δεξαμενή ηδυπάθειας. Ο ημιαποτυχημένος δικηγόρος Νεντ Ρασίν ερωτεύεται παράφορα την Μάτι Γουόκερ και αναγκάζεται να βάλει μπροστά το σχέδιό της να βγάλει από τη μέση τον άντρα της.

Τούτη η ρέπλικα του Διπλή ταυτότητα συστήνεται εκ νέου ως η επιτομή ενός καινούριου υποείδους (sub-genre): Η Έξαψη ήταν, είναι και θα είναι κλασική για την ιστορία του παγκόσμιου σινεμά ως το αρχέτυπο νεονουάρ που σημάδεψε κινηματογραφικά τη δεκαετία του ’80. Ως νουάρ, εναγκαλίζεται όλα τα μαύρα σχήματα και μοτίβα που κληροδότησε το είδος (όσο κι αν δεκαετίες πνευματικής δραστηριότητας στο πεδίο της κινηματογραφικής δεν κατάφεραν να καταλήξουν στο αν πρόκειται για είδος ή για αυστηρά αισθητική φόρμα που παράδοξα επιτρέπει στο περιεχόμενο να παραλλάσσεται). Ο σκληρός πλην ευάλωτος άνδρας συναντά τη μοιραία γυναίκα, o μίτος της αφήγησης ξετυλίγεται από τον αρσενικό για να χρίσει Αριάδνη τη femme fatale που τον οδηγεί στο λαβύρινθό του, η ατμόσφαιρα είναι πνιγηρή και σκοτεινή, η αίσθηση που κυριαρχεί είναι αυτή της εκκρεμότητας (που μερικοί ονομάζουν και σασπένς), του φόβου πώς κάτι απρόσμενο περιμένει στη γωνία.

Όλα καλά και όλα γνωστά ως εδώ. Γιατί όμως μιλάμε για νέο-νουάρ, και όχι για μετά (post) νουάρ, μιας που στην εποχή μας ο καθείς υψώνει διδακτικά αλλά και αποδοκιμαστικά το δεύτερο δάχτυλο για να υποδείξει το μεταμοντερνισμό ως το βασικό ερμηνευτικό της εργαλείο; Αν οι πρώτοι σκηνοθέτες νουάρ ταινιών δραστηριοποιήθηκαν στο διάστημα του Μεσοπολέμου και επιστράτευσαν συγκεκριμένες αιχμηρές οπτικές φόρμες για να εκφράσουν αυτό που τους απαγόρευε η λογοκρισία να συμπεριλάβουν στο σενάριο, οι δημιουργοί στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα υιοθέτησαν τις ίδιες τεχνικές για να ψιθυρίσουν υπόγεια την αγωνία για νέα προβλήματα. Άλλωστε, στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 ο δυτικός άνθρωπος εμφορούνταν από την αίσθηση πως είναι φορέας της Ιστορίας, και όχι της επικαιρότητας. Τα χρόνια από το 1980 και στο εξής θα άνοιγαν ένα νέο κεφάλαιο: Ο άνθρωπος, ξεκρέμαστος από μεγάλες ιδέες, υπαρξιστικά μπερδεμένος, θα μετέθετε το βάρος στις ιστορίες της καθημερινότητας. Και το σινεμά θα έβρισκε το άλλοθι για χρησιμοποιήσει το μικροσκόπιο για να εξετάσει ολοένα και μικρότερες αφηγήσεις.

Η Έξαψη, λοιπόν, εξάπτει γιατί εκφράζει την αγωνία του σύγχρονου χρησιμοποιώντας το ύφος του κλασικού. Η Έξαψη αναπλάθει αλλά δεν παρωδεί, μιμείται, αλλά ανασυνθέτει. Το παράφορο πάθος, ο κυρίαρχος μοχλός της αφήγησης, δε χωρά σε κανένα κάδρο, πλάνο ή και ανθρώπινο σώμα. Όταν ο Νεντ λέει στη Μάτι «να μη ντύνεται έτσι- να μη φορά αυτό το κορμί», της ζητά αυτό που ζητούν από τις γυναίκες μόνο οι εραστές τους και οι σκηνοθέτες τους. Να αποτάξει τον περιορισμό του σώματος και να προτάξει αυτό που μένει καταπιεσμένο. Όσες αλλαγές και να επέφερε το Βασικό Ένστικτο, το πρώτο μεταμοντέρνο -άρα και Post-noir- που ανανέωσε και επαναπροσδιόρισε το είδος δέκα χρόνια αργότερα, η Έξαψη θα υπενθυμίζει πως τα θερμά σώματα σφάζουν πιο αποτελεσματικά και από τον πιο ψυχρό παγοκόφτη.»

ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΗΝ «ΕΞΑΨΗ»

Εξάλλου, 10 λόγοι για να μην χάσετε την Έξαψη είναι:

Για τη διακριτική επανεγγραφή σε μεταμοντέρνο ύφος της Διπλής Ταυτότητας (1944) του Μπίλι Γουάιλντερ.

Για τους εξαιρετικούς ρόλους, της Κάθλιν Τέρνερ που είναι στην κυριολεξία συγκλονιστική αλλά και του Γουιλιαμ Χαρτ που είνα εξαιρετικός.

Για την εκπληκτική φωτογραφία του Ρίτσαρντ Κλάιν, που είναι στην κυριολεξία κολλώδης και αποδίδει στην κυριολεξία τον τίτλο, και τους εξαιρετικούς χαμηλούς φωτισμούς.

Για την εξαιρετική και λειτουργική μουσική του Τζον Μπάρι που αποδίδει εξαιρετικά το μελαγχολικό κλίμα της ταινίας.

Για τους αργούς ατμοσφαιρικούς ρυθμούς που είναι πολύ λειτουργικοί, αναδεικνύοντας μια συγκεκριμένη ατμόσφαιρα.

Για τη μεταμοντέρνα γραφή της ταινίας, που βγάζει μια τρομερή μελαγχολία χωρίς υπερβολές, καταχωρώντας έτσι την αδυναμία να χαρτογραφηθεί η έννοια της ευτυχίας.

Για το συγκλονιστικό τέλος της ταινίας που παραπέμπει με μια σινεφίλ ματιά στον Τρυφό και τη Σειρήνα του Μισισιπή (1969).

Για την τελική αυτογνωσία του ήρωα που νιώθει πως ο έρωτας έχει πάντα ισχυρό αντίτιμο.

Για όλη την καλλιτεχνική οργάνωση της ταινίας, που παραπέμ τοσο στο παρελθον του φιλμ νουάρ οσο και στην εξελιξη του στη δεκαετ του 80.

Γιατί η ταινία αποτελεί κορυφαία δημιουργία της δεκαετίας του '80, καθορίζοντας τους νέους όρους που μπαίνουν στο προσωπικό και κοινωνικό παιχνίδι.

Υ.Γ. Την επόμενη Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το νεογουέστερν του Ρόμπερτ Όλτμαν Η έντιμη κυρία και ο χαρτοπαίκτης (1971).