ΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ «ΡΙΦΙΦΙ» ΤΟΥ ΖΥΛ ΝΤΑΣΕΝ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΤ3 

Με το μυθικό φιλμ του Ζυλ Ντασέν, «Ριφιφί» (“Du rififi chez les hommes”, ασπρόμαυρο, Γαλλία, 1955, διάρκεια 118΄), τη Δευτέρα 1η Ιουλίου συνεχίζεται στον θερινό κινηματόγραφο  ΑΠΟΛΛΩΝ  (Σαρανταπόρου 4, τηλ. 2310828642) το  αφιέρωμα «Ασταθείς υποψίες» από την κινηματογραφική λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ3 και το ΚΕΜΕΣ.

Τέσσερες παράνομοι επιχειρούν να κάνουν την τέλεια ληστεία αμύθητης αξίας πολύτιμων λίθων. Το σενάριο προέρχεται από  το βιβλίο του Ογκίστ Λε Μπρετόν  και πρωταγωνιστούν οι Ζαν Σερβέ, Ρόμπερτ Μάνουελ, Ζυλ Ντασέν, Καρλ Μένερ. Η εξαιρετική  μουσική είναι του Ζορζ Ορίκ. Ο Ζυλ Ντασέν κέρδισε -εξ ημισείας με τον Σεργκέι Βασίλιεφ- το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών, ενώ το φιλμ τιμήθηκε και με το βραβείο των Γάλλων κριτικών αλλά και των Αμερικανών της Νέας Υόρκης και του Εθνικού συνδικάτου. Ο τίτλος του φιλμ παραμένει έκτοτε παροιμιώδης και χρησιμοποιείται για ληστείες ανάλογες της ταινίας.

Συνδυασμός γαλλικού φαταλισμού και αμερικανικής διεκπεραίωσης, το φιλμ είναι λιτό, πικρό, με έξοχη ασπρόμαυρη φωτογραφία και σπουδαίες σεναριακές ανατροπές.

Σε πρόλογο του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου και έντυπη κριτική ανάλυση του Γιώργου Χριστόπουλου (www.artmag.gr)  που θα διανεμηθεί στους θεατές, το προς συζήτηση θέμα με το τέλος της ταινίας θα είναι Διαφορές και ομοιότητες γαλλικού και αμερικανικού φιλμ νουάρ.

 Η κριτική που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:

«Το «Ριφιφί» του Ζυλ Ντασέν θεωρείται σημαντικό όχι γιατί έθεσε τους κανόνες του φιλμ νουάρ, είδους που υπήρχε ήδη, αλλά αυτούς του heist movie, ταινιών δηλαδή που είχαν να κάνουν με οργανωμένη εγκληματική πράξη κάποιας ομάδας, συνήθως κάποιας μεγάλης ληστείας. Επίσης τοποθέτησε στο λεξιλόγιο τη λέξη «ριφιφί» και τη συνέδεσε με το σχέδιο διάρρηξης κάποιου καλά φυλασσόμενου χώρου.

Ο Τόνι Στεφανουά αποφυλακίζεται μετά από πενταετία και οι δύο πιο στενοί του φίλοι, ο Τζο και ο Μάριο, του προτείνουν να ληστέψουν κοσμήματα από τη βιτρίνα ενός κοσμηματοπωλείου. Ο Στεφανουά όμως έχεις αγριότερες ορέξεις. Έτσι στόχος τους δεν είναι η πια βιτρίνα, αλλά το ίδιο το χρηματοκιβώτιο. Με την αρωγή του Σεζάρ, έμπειρου διαρρήκτη χρηματοκιβωτίων, η ομάδα βάζει μπρος το σχέδιο της.

Η υλοποίηση του σχεδίου επί της οθόνης αποτελεί μία από τις κλασσικότερες σκηνές φιλμ-νουάρ όλων των εποχών. Επί μισή ώρα δεν ακούγεται τίποτα παρά φιλμογραφείται η διάρρηξη βήμα - βήμα, με κάθε λεπτομέρεια. Το σφυρί και το καλέμι, τυλιγμένα με πανιά για να «πνίγουν» τον ήχο, η ομπρέλα που μαζεύει τα μπάζα, η ειδική σκοινένια σκάλα, είναι μερικές από τις λεπτομέρειες στις οποίες μας εκθέτει ο Ντασέν. Παράλληλα μοναδικοί ήχοι που ακούγονται είναι τα σχεδόν αθόρυβα βήματα των ηθοποιών, κάποιο βήξιμο, ο απαλός ήχος του σφυριού και… η ανάσα μας. Διότι -εν αντιθέσει με τα θρίλερ- εδώ στόχος δεν είναι να γίνουμε μάρτυρες μιας σεκάνς έχοντας κομμένη την ανάσα μας, αλλά έχοντάς την ως τον μοναδικό σχεδόν ήχο που θα ακούσουμε για την επόμενη μισή ώρα. Προς το τέλος, ενώ η προσοχή μας έχει επικεντρωθεί στο άνοιγμα του χρηματοκιβωτίου, το μοντάζ γίνεται λίγο πιο γρήγορο και ως εκ τούτου το σασπένς, που είχε οικοδομηθεί για τόση ώρα στα βουβά, εκτινάσσεται στα ύψη.

Κάτι ακόμα που χρήζει σχολιασμού είναι ο τρόπος δόμησης ολόκληρης της ιστορίας. Ενώ στα περισσότερα heist movies έχουμε την διάρρηξη στην κορύφωση του φιλμ εδώ την έχουμε στη μέση. Και μετά; Πώς συντηρεί κάποιος το σασπένς μετά; Πώς εμβαθύνει κάποιος περαιτέρω στους χαρακτήρες; Ο Ντασέν ήξερε. Έτσι μετά την ληστεία τίποτα δεν μπορεί να μας προετοιμάσει για αυτό που θα ακολουθήσει μέχρι και το φρενήρες σε ρυθμό, και λόγω των απανωτών ανατροπών, φινάλε του.

Το «Ριφιφί» είναι η ταινία πρόδρομος μιας ολόκληρης υποκατηγορίας στην κατηγορία των φιλμ-νουάρ. Σκοτεινοί χαρακτήρες, σκοτεινοί δρόμοι και χώροι του Παρισιού, και ένα μεγαλόπνοο σχέδιο καταστρωμένο από έναν αινιγματικό κακοποιό και την ομάδα του. Όσο πιο μεγάλος και επικίνδυνος ένας άντρας τόσο πιο μεγάλα και επικίνδυνα τα σχέδια του. Ο Ντασέν έθεσε τις βάσεις και οι υπόλοιποι έκτοτε τις ακολούθησαν σχεδόν κατά γράμμα. Μία σπουδαία ταινία με πληθώρα αξιομνημόνευτων σκηνών, ειδικά αυτή της ληστείας, που όμοια της δεν έχει ξαναϋπάρξει. Ένα πραγματικό κομψοτέχνημα, που χάρισε στον Ντασέν το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας το 1955 στο Φεστιβάλ των Καννών.»

Ταινίες  που πλησιάζουν το στιλ του Ριφιφί είναι: Ριφιφί στο Τόκιο του Ζακ Ντερέ, Ο κόκκινος κύκλος και Ο μπάτσος του Ζαν-Πιερ Μελβίλ, Ριφιφί στις γυναίκες του Άλεξ Τζοφέ, ΄Ανθρωποι της νύχτας του Ανρί Ντεκουάν, Τοπ Καπί του Ζυλ Ντασέν, Το χρήμα της οργής του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Ριφιφί στο  Παρίσι του Ντενί ντε Λα Πατελιέρ, Η ζούγκλα της ασφάλτου του Τζον Χιούστον.

Υ.Γ. Η επόμενη ταινία του ίδιου αφιερώματος, τη Δευτέρα 8 Ιουλίου είναι το «Για το τομάρι ενός μπάτσου» του Αλέν Ντελόν.

Για οποιαδήποτε επικαιροποιημένη πληροφορία απευθύνεστε στο kemes facebook  ή  kemes.wordpress.com