Λημνοσκόπιο– Μια ανοιχτή διαδικτυακή πλατφόρμα για την πολιτιστική κληρονομιά της Λήμνου

Το Λημνοσκόπιο, ένα διαδραστικό ψηφιακό αρχείο αφιερωμένο στην αρχιτεκτονική κληρονομιά του αγροτικού τοπίου της Λήμνου, είναι γεγονός! Το Λημνοσκόπιο δημιουργήθηκε από το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου στο πλαίσιο του προγράμματος Terra Lemnia. Στο Λημνοσκόπιο καταγράφονται για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο σημαντικά στοιχεία του αγροτικού τοπίου της Λήμνου: οι μάντρες, οι ανεμόμυλοι, τα ξωκλήσια και τα μετόχια του νησιού. Η μεγάλη καινοτομία της εφαρμογής είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Λήμνου να συνεισφέρουν και οι ίδιοι στον εμπλουτισμό του αρχείου, αποτελώντας ένα εργαλείο επιστήμης της κοινωνίας των πολιτών (citizen science).

Στη βάση δεδομένων του Λημνοσκόπιου, που βρίσκεται στον σύνδεσμο https://lemnoscopio.org/, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να εντοπίσει τα στοιχεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στον χάρτη της Λήμνου, να δει φωτογραφίες τους και να ανακαλύψει λεπτομέρειες για τη μορφή και την κατάστασή τους. Οι μάντρες της Λήμνου, που αποτυπώνονται στο Λημνοσκόπιο, αποτελούν προϊόν διετούς επιτόπιας καταγραφής σε τέσσερεις περιοχές έρευνας του προγράμματος Terra Lemnia (Βίγλα, Φακός, Ηφαιστία, Φυσίνη-Πολιόχνη). Παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την τοποθεσία κάθε μάντρας, τα στοιχεία που την απαρτίζουν (όπως αλώνι, χαγιάτι ή σώμαντρο), την τυπολογία της με βάση την κλασική μελέτη του Νίκου Σηφουνάκη «Οι μάντρες της Λήμνου – Μια άγνωστη αρχιτεκτονική», καθώς και την κατάσταση και λειτουργία της στο σήμερα. Οι ανεμόμυλοι, τα ξωκλήσια και τα μετόχια αποτελούν προϊόν δευτερογενούς έρευνας με βάση τον χάρτη 1:50.000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού και την έρευνα της Φωτεινής Κονδύλη «Tracing Monastic Economic Interests and their Impact on the Rural Landscape of Late Byzantine Lemnos».

Με τη χρήση ενός απλού εργαλείου, οι ενδιαφερόμενοι κάτοικοι και επισκέπτες μπορούν να προσθέσουν νέα στοιχεία ενδιαφέροντος στον χάρτη, να προτείνουν συμπληρώσεις και διορθώσεις σε υφιστάμενα στοιχεία, να ανεβάσουν φωτογραφίες και σχετικό πληροφοριακό υλικό. Η ομάδα διαχείρισης του Λημνοσκόπιου, που αποτελείται από μέλη της Ανεμόεσσας, του MedINA και του Πανεπιστημίου Αιγαίου, θα συγκεντρώνει σε τακτά χρονικά διαστήματα όλα τα στοιχεία που έχουν προστεθεί από τους χρήστες, θα ελέγχει το περιεχόμενό τους και θα τα αναρτά οριστικά στην εφαρμογή.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά όλους όσοι βοήθησαν στη δημιουργία του Λημνοσκόπιου, και ιδιαίτερα τον τοπογράφο μηχανικό Αντώνη Παπαναστασίου που διενήργησε την επιτόπια καταγραφή, την υποψήφια διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου Κέλλυ Αβανίδου και τον καθηγητή Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Αθανάσιο Κίζο για την οργάνωση και διαχείριση της διαδικτυακής βάσης δεδομένων.

Φιλοδοξία μας είναι το Λημνοσκόπιο να αποτελέσει ένα εργαλείο έρευνας και διαλόγου στα χέρια της τοπικής κοινωνίας, προσελκύοντας μικρούς και μεγάλους ερευνητές στην περιπέτεια της ανακάλυψης των θησαυρών που κρύβει το αγροτικό τοπίο της Λήμνου!