ΑΠΟ ΞΕΝΟ ΤΟΠΟ ΚΙ ΑΛΑΡΓΙΝΟ–USKA DARA

 (Gider iken)/KATIBIM

ΜΕ ΡΙΖΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ

Το 1953 η πρωτη επιτυχια της Αμερικανιδας τραγουδιστριας-ηθοποιου Eartha Kitt (1927-2008) στις ΗΠΑ ηταν το Uska Dara (A Turkish Tale),ένα τραγουδι ερμηνευμενο στα τουρκικα και αγγλικα.Την ιδια χρονια κυκλοφορησαν και οι μεγαλυτερες επιτυχιες της C’est si bon και Santa baby.

Αποτελουσε μυστηριο τοτε πως η τραγουδιστρια ανακαλυψε και ηχογραφησε το λεγομενο τοτε τουρκικο τραγουδι.Το μυστηριο λυθηκε από τον γραφοντα σε ένα φιλικο γευμα με τον διευθυντη της δημοσιας Τουρκικης ραδιοφωνιας στην Κωνσταντινουπολη πριν μερικα χρονια.Η Kitt,λοιπον,που για ένα διαστημα και πριν κανει καριερα στις ΗΠΑ ζουσε κι εργαζοταν στο Παρισι,περασε το 1950 από την Κωνσταντινουπολη για μια συναυλια.Εκει ακουσε το τραγουδι.Ζητησε στοιχεια για τους δημιουργους και την ενημερωσαν ότι είναι φολκλορικο,δηλαδη public domain (δημοσια περιουσια) και μπορουσε ελευθερα να το διασκευασει και να το ηχογραφησει.Την διασκευη ανελαβε η Stella Lee(μουσικη-στιχους).Οι τουρκικοι στιχοι αναφερονται σε μια γυναικα και το γραμματεα της που ταξιδευουν στο Uskadar και στην διαδρομη ερωτευονται . Οι αγγλικοι στιχοι ουσιαστικα μεταφραζουν τους τουρκικους.Αφου το ηχογραφησε η Kitt με συνοδεια της ορχηστρας Henri Rene (ο δισκος 45 στροφων πουλησε τοτε 120.000 αντιτυπα),.ακολουθησαν οι Eydie Gorme/Doris Day/Lionel Hampton/Henri Rene/Spotnicks ,Pink Martini,και αλλοι.Η Kitt συνδυαζε την εκτελεση του τραγουδιου σε κλαμπ με χορο της κοιλιας από χορευτριες-ειδος αγνωστο κι εξωτικο τοτε για τους Αμερικανους.Η ιδια το ερμηνευει στην ταινια του 1954 New faces

Uska dara είναι περιοχη της Κωνσταντινουπολης,στους λοφους Bulgurlu,στην ασιατικη πλευρα του Βοσπορου,γνωστη ως Χρυσοπολις στα αρχαια χρονια,που ηταν υποτελης στην παλιοτερη αποικια Χαλκηδωνα (σημερα Kadkoy),οπου συμφωνα με τον ιστορικο Πολυβιο,οι Αθηναιοι επεβαλαν διοδια στα πλοια που διεσχιζαν τον Βοσπορο.Στην Χρυσοπολι κηρυξε το Ευαγγελιο ο Αποστολος Ανδρεας.Στους βυζαντινους χρονους η περιοχη ονομαστηκε Σκουταρι(Uskudar) επειδη εκει κατοικουσαν οι ιπποτες του Βυζαντιου(από την λατινη λεξη scuda=ασπιδα).Σκουταρι είναι η ονομασια της ασπιδας των Βυζαντινων στρατιωτων.Οταν οι Οθωμανοι Τουρκοι κατελαβαν την πολη τον 14ο αιωνα την ονομασαν Uskudar(ταχυδρομος,αγγελιοφορος),λογω του ρολου της ως διαμετακομιστικου κεντρου για τους Ασιατες ταχυδρομους.Οκτω χιλιαδες Βρετανοι στρατιωτες,που σκοτωθηκαν κατά τον πολεμο της Κριμαιας(1853-56) είναι θαμμενοι στο νεκροταφειο της πολης.

Οι Τουρκοι θεωρουν το τραγουδι δικο τους.Το ιδιο,όμως,και οι Ελληνες της Κωνσταντινουπολης,της Σμυρνης, της Μικρας Ασιας και των νησιων του Αιγαιου.Συμφωνα με μια εκτιμηση ισως ειναι από σαββατιανο τραγουδι των Εβραιων της Οθωμανικης περιοδου η σεφαρδιτικη μουσικη του 11-12ου αιωνα,γνωστο ως Yodujah ra’ ayonay.Ο Ελληνικος τιτλος είναι «Από Ξενο τοπο» η «Σε τοπο χλοερο».Οι ξεριζωμενοι από την Τουρκια Ελληνες το εφεραν μαζι τους στην πατριδα ,οπου ως τις ημερες μας ακουγεται κι εχει επιτυχια.Το εχουν ηχογραφησει οι Δομνα Σαμιου,Ξανθιππη Καραθαναση,Μαριζα Κωχ,Καιτη Γκρευ,Γλυκερια ,Αρετη Κετιμε,Μαρκος Βαμβακαρης,κ.α

Ουσκουντάρ ή Σκούταρι(η τουρκικη προφορα ειναι Ισκανταρ) είναι η αρχαία Χρυσόπολις, μεγάλο προάστιο της Κωνσταντινούπολης στο οποίο ζούσαν αρκετές χιλιάδες Έλληνες και για το οποίο, γράφτηκε το περίφημο τραγούδι που απαντιέται μέχρι και την Αίγυπτο και θεωρείται από τα πιο γνωστά της σεφαραδίτικης παράδοσης της ανατολικής μεσογείου.

Στην Αίγυπτο συναντιέται ως « Fel S hara » ή « Ya Banat Iskandaria ». Ισκεντερία είναι η Αλέξάνδρεια. Υπάρχει μια συνάφεια, μιας και στα Τουρκικά Ισκεντέρ είναι ο Αλέξανδρος. Στη δική μας γλώσσα η μελωδία τραγουδιέται σε διάφορα σημεία της Ελλάδας ως «Από ξένο τόπο κι απ’ αλαργινό» και θεωρείται από τα πιο γνωστά τραγούδια των ανατολικών παραλίων.

Το 1960 το συμπεριέλαβε στο ρεπερτόριό του μέχρι και ο Μάρκος Βαμβακάρης ηχογραφώντας το με την Καίτη Γκρέυ. Στη δεκαετία του 1950 η κατά τον Όρσον Ουέλες «πιο συναρπαστική γυναίκα στον κόσμο», η Έρθα Κιτ, ηθοποιός και τραγουδίστρια του ύφους των παλιών Καμπαρέ, το έκανε γνωστό και πέρα απ’ τον Ατλαντικό, ενώ, η μελωδία του έφτασε μέχρι την καρδιά της αμερικάνικης τζαζ με εκτελέσεις όπως αυτή του περίφημου φλαουτίστα Χέρμπι Μαν, αλλά, και την Άπω Ανατολή με τον ηλεκτρικό ήχο του περίφημου Ιάπωνα κιθαρίστα Τακέτσι Τεραούτσι.

Από τις ιδιαίτερες μελωδίες που γύρισαν τον κόσμο με όχημα την μεγάλη δύναμη της μουσικής παγκοσμιότητας, δίνοντας, ταυτόχρονα το έντονο γεωγραφικό τους στίγμα

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΟΓΚΑΛΙΔΗΣ