«PROVIDENCE»: ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΨΟΓΟ ΣΤΙΛ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΡΤ-3

Με το αριστουργηματικό και πολυβραβευμένο φιλμ του Αλέν Ρενέ Providence (έγχρωμο, Γαλλία- Ελβετία- Ηνωμένο Βασίλειο, 1977, διάρκεια 105’ ) συνεχίζει τις προβολές της η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3 τη Δευτέρα 20 Απριλίου στις 21:00 στον Αλέξανδρο πάντα με ελεύθερη είσοδο στο αφιέρωμά της Ταυτότητες, ρόλοι, σχέσεις εξουσίας. 

Η αίθουσα είναι ευγενική χορηγία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας- Κέντρο Πολιτισμού, η συνδιοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια γίνεται από το ΚΕΜΕΣ.

Το φιλμ προλογίζει ο Αλέξης Δερμεντζόγλου, στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί ένα εξαιρετικό σημείωμα του Βασίλη Ραφαηλίδη από το ΒΗΜΑ.

Αξίζει να σημειωθεί πως στο πέμπτο μάθημα του ελεύθερου λαϊκού  πανεπιστημίου για το σινεμά το προς ανάλυση και συζήτηση θέμα είναι Ο χρόνος στις ταινίες του Αλέν Ρενέ

Στο Providence πρωταγωνιστούν οι σερ Τζον Γκίλγουντ, Ντερκ Μπόγκαρντ, Έλεν Μπέρστιν, Ντέιβιντ Γουόρνερ. Το φιλμ κέρδισε επτά κορυφαία γαλλικά Όσκαρ (Σεζάρ) καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, μουσικής, μοντάζ, ντεκόρ, ήχου. Κέρδισε ακόμα  το βραβείο των Γάλλων κριτικών, αλλά και το βραβείο στο φεστιβάλ της Βαγιαντολίντ.

Ένας ιδιοφυής γέρος συγγραφέας, που υποφέρει από προβλήματα υγείας, περνάει μια βραδιά γεμάτη κρίση και αγωνία και χτίζει μια μυθοπλασία με ήρωες το οικογενειακό του περιβάλλον.

Διακριτική, πικρή, έξοχη ταινία, με το ρεαλισμό και τη μυθοπλασία να εμπλέκονται δημιουργικά. 

Το κείμενο που θα διανεμηθεί είναι το ακόλουθο:

«Το Προβιντάνς  (που σημαίνει Θεία Πρόνοια) έρχεται να δέσει το κομμένο νήμα μ’ έναν τρόπο πάρα πολύ εντυπωσιακό. Τούτο το αέρινο φιλμ, με τη σπασμένη και χιλιοκομματιασμένη σεναριακή δομή, είναι ένας «καθαρός» κινηματογράφος με την πιο απόλυτη έννοια της λέξης:  Έχουμε να κάνουμε με μια σειρά από τέλειες εικόνες άψογα «γαρνιρισμένες» με ήχο, που ρέουν σαν μουσική και γίνονται αντιληπτές κατ’ αρχήν σαν μουσική.

Πομπός αυτού του συνειρμικού οπτικοακουστικού χειμάρρου το παραλήρημα μιας νύχτας ενός γέρου άρρωστου και έξυπνου συγγραφέα (Τζον Γκίλγουντ), που μέσα στην ιλαροτραγική αγωνία του ανθρώπου, που πολλά είδε και πολλά έπαθε και που η ευφυΐα του και η κουλτούρα του τού αποκλείουν τα εξωτερικά παρηγορητικά ερείσματα, αρχίζει να δημιουργεί σαν συγγραφέας πάνω στα δημιουργήματά του σαν ανθρώπου: Ο γιος του (Ντερκ Μπόγκαρντ) ψυχρός και κυνικά λογικός μέχρι παραλογισμού Εγγλέζος, η νύφη του (Έλεν Μπέρστιν) μονίμως και αιωνίως καταπιεσμένο και ουσιαστικά  ανίσχυρο θηλυκό και ο νόθος γιος του (Ντέιβιντ Γουόρνερ) αδιάκοπα εξεγερμένος και σταθερά ανίκανος να κάνει ένα βήμα πέρα από την ηθικολογία αποτελούν τα μέλη ενός κωμικοτραγικού θιάσου μαριονετών, οι σπάγκοι των οποίων βρίσκονται στα χέρια του πατέρα- δημιουργού. Που σαν Δημιουργός που είναι δεν μπορεί παρά να είναι η ενσάρκωση της Θείας Πρόνοιας (από εδώ και ο τίτλος). Που, ωστόσο, μπορεί να «λάβει πρόνοιαν» για τα δημιουργήματά του μόνο στη σφαίρα του φανταστικού, που είναι και το μοναδικό πεδίο όπου ασκείται η κυριαρχία του.

Το φανταστικό επενεργεί πάνω στο πραγματικό (την οικογένεια του συγγραφέα) και παίρνει τη θέση του. Τούτη η «άγια οικογένεια» (τα της αγιότητάς της θα τα μάθει ο θεατής μόνο στην τελευταία σκηνή) δεν μπορεί παρά να είναι ένα κοπάδι αλληλοσπαρασσόμενων λύκων κι αυτό μόνο ο Δημιουργός θα μπορούσε να το ξέρει καλά.

Σύμφωνα με τον Πολ Ελιάρ υπάρχει ένας άλλος κόσμος, αλλά βρίσκεται στο εσωτερικό τούτου του κόσμου. Είναι ο χαοτικός κόσμος του ασυνείδητου. Που ένας συγγραφέας, υποδειγματικά αμοραλιστής και βαθύτατα ανθρώπινος σαν αυτόν της ιστορίας μας, δεν γίνεται να μην τον γνωρίζει. Συνεπώς, τα όρια ανάμεσα στο φανταστικό και το πραγματικό της ταινίας είναι τεχνητά. Που σημαίνει ότι ο σουρεαλισμός της είναι μια πραγματικότητα τόσο πραγματική όσο αυτή του πραγματικού κόσμου. 

Το χιούμορ είναι μια έκφανση του υποσυνείδητου. Συνεπώς, ένας τρόπος σουρεαλιστικής έκφρασης. Και μια ταινία βαθιά και σωστά σουρεαλιστική σαν κι αυτή αποκλείεται να μην πατάει γερά πάνω στο λυτρωτικό χιούμορ. 

Το Προβιντάνς, λοιπόν, είναι και μια σχεδόν μακάβρια, μαύρη κωμωδία, που σαν τέτοια έρχεται να υποβαστάξει ένα ψυχολογικό δράμα χωρίς ψυχολογία: Δεν υπάρχουν ψυχολογικά κίνητρα στη συμπεριφορά των ηρώων. Υπάρχουν, όμως, κίνητρα βαθιά ενστικτώδη (υποσυνείδητα). Που ο θεατής καλείται να τα επισημάνει. Και να βγάλει τα συμπεράσματά του και για τη σκοπιμότητα της καλειδοσκοπικής φόρμας του έξοχου σεναρίου του Εγγλέζου Ντέιβιντ Μέρσερ.»»

ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ “PROVIDENCE»

Εξάλλου, δέκα λόγοι για να μην χάσετε το Providence είναι οι ακόλουθοι:

Για το εκπληκτικό σενάριο του Ντέιβιντ Μέρσερ

Γιατί ο Ρενέ αποδεικνύει αυτό που επανειλημμένα δήλωσε πως δηλαδή πιστεύει ότι  «η φαντασία είναι μια μορφή πραγματικότητας».

Για την ιδιοφυή χρήση του χρόνου, όπου εμπλέκεται ο ρεαλισμός με τη μυθοπλασία.

Για το συνεχές υπόγειο χιούμορ, που είναι και μια σαφής μορφή ειρωνείας.

Για τους ρόλους, που όχι μόνον όλοι τους είναι άψογοι, αλλά ταιριάζουν εξαιρετικά στις προθέσεις του δημιουργού.

Για την εκπληκτική και λειτουργική μουσική του μεγάλου μετρ Μίκλος Ρόζα

Για τις υψηλές, κατασκευαστικές αξίες, όπου ξεχωρίζουν φωτογραφία και μοντάζ.

Για όλη την κριτική που ασκείται στο θεσμό της οικογένειας.

Για το συνολικό αποτέλεσμα που συνδέει το σουρεαλισμό της φαντασίας με το ασυνείδητο.

Και ιδίως γιατί μπορεί να μην είναι η καλύτερη αλλά σίγουρα το πιο ισορροπημένη φιλμ του Ρενέ.

Υ. Γ.  Η επόμενη ταινία στο ίδιο αφιέρωμα θα είναι το έξοχο φιλμ-νουάρ του Ρόμπερτ Όλτμαν Μια σφαίρα ένα αντίο (The long goodbye, έγχρωμο, ΗΠΑ, 1973) από μυθιστόρημα του Ρέιμοντ Τσάντλερ, και θα παρουσιαστεί ΠΡΟΣΟΧΗ την Τετάρτη 29 Απριλίου.