ΣΤΟ ΣΦΥΡΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΟΙ «ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΙ» ΜΥΛΟΙ ΑΛΛΑΤΙΝΗ ΠΟΥ ΜΕΤΡΟΥΝ ΜΕΡΕΣ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΧΑΛΑΣΜΑΤΑ

 Τάσος Τασιούλας

Το πιο εμβληματικό δείγμα βιομηχανικής κληρονομιάς στην ανατολική Θεσσαλονίκη έχει άλλη μια ευκαιρία 40 χρόνια μετά, για να μη χαθεί οριστικά

Οι Μύλοι Αλλατίνη (κατ' άλλους Αλλατίνι, όπως ήταν το όνομα της οικογένειας) αποτελούν ένα εμβληματικό ακίνητο της ανατολικής Θεσσαλονίκης, χαρακτηριστικό δείγμα της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης, που θεωρητικά «προστατεύτηκε» με την κήρυξή του ως διατηρητέο, ενώ στην ουσία εγκαταλείφθηκε, ρήμαξε και απαξιώθηκε πλήρως στην πορεία των τελευταίων 40 ετών.

Θεωρία και πράξη απέχουν παρασάγγας στις περιπτώσεις των κτηρίων που συνιστούν τη βιομηχανική κληρονομιά της Θεσσαλονίκης, ενώ ο χαρακτηρισμός «διατηρητέο» αντί για πλεονέκτημα αποδεικνύεται στην πράξη μειονέκτημα.

Δυστυχώς, έτσι τα καταφέραμε επί δεκαετίες τώρα. Να αποτελεί ο χαρακτηρισμός τροχοπέδη στη διατήρηση, την ανάδειξη και την αξιοποίηση. Πόσοι άραγε χαίρονται με τη σημερινή κατάσταση των Μύλων Αλλατίνη και των άλλων διατηρητέων βιομηχανικών κτηρίων της Θεσσαλονίκης; Πόσοι θεωρούν ότι κάναμε κάτι ουσιαστικό, πέραν του χαρακτηρισμού στα χαρτιά, ώστε αυτή η σημαντική κληρονομιά να έχει αξία για την πόλη και να μην κάνει τους επισκέπτες και τους κατοίκους να απορούν γιατί δεν γκρεμίζονται αυτά τα ετοιμόρροπα για να γίνει εκεί πράσινο ή κάτι ώστε να επανενταχθεί αυτός ο χώρος στη ζωή της πόλης;

Δεν φταίει ο χαρακτηρισμός. Φταίει η κοντόφθαλμη αντιμετώπιση των στοιχείων της πολιτιστικής, βιομηχανικής, ιστορικής, αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μας. Η θεωρία έτσι κι αλλιώς απέχει από την πράξη. Και να γίνει το θεωρητικό βήμα, αν δεν γίνει το πρακτικό κάνουμε μια τρύπα στο νερό.

«Στη σημερινή κατάστασή του το ακίνητο αποτελεί πολεοδομικά αρρύθμιστο χώρο και για οποιαδήποτε αξιοποίησή του απαιτείται έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού και καθορισμός συντελεστή δόμησης, που θα δοθεί με Προεδρικό Διάταγμα με βάση την κείμενη νομοθεσία, ως προς τη μορφή αποκατάστασης και το σκοπό της χρήσης», αναφέρουν σήμερα οι αρμόδιοι.

Στη χώρα μας (και στην πόλη μας) είμαστε αυθεντίες στη δημιουργία εμποδίων σε καθετί θέλουμε να κάνουμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει σημασία και το ιστορικό του συγκροτήματος, αλλά και οι προσπάθειες που έγιναν για την προστασία του, αλλά και για την αξιοποίησή του. Διότι βρισκόμαστε γι' ακόμη μια φορά σε ένα κομβικό σημείο, με δυο πλειστηριασμούς που έρχονται τον ερχόμενο Σεπτέμβριο και Νοέμβριο, με στόχο να υπάρξει μια προοπτική, ένα μέλλον, μια ακόμη προσπάθεια αξιοποίησης του συγκροτήματος των Μύλων Αλλατίνη. Κι αυτή τη φορά με καλύτερη προετοιμασία, καθώς η όλη προσπάθεια εντάσσεται σε ένα συνολικότερο πλαίσιο ανάπλασης και αναβάθμισης της ευρύτερης περιοχής, στο πλαίσιο της ανάπλασης του παραλιακού μετώπου της Θεσσαλονίκης.

Τι έλειψε μέχρι τώρα; Τα πολεοδομικά εργαλεία και το χρήμα. Και επίσης η αποσπασματική αντιμετώπιση του ακινήτου, αλλά και η ανυπαρξία θεσμικής και νομικής θωράκισής του. Αποδείχτηκε ότι μόνον ο χαρακτηρισμός του ως διατηρητέου δεν ήταν αρκετός. Τι κάναμε για να το διατηρήσουμε; Τίποτα.

Οι Μύλοι Αλλατίνη κατέβασαν ρολά το 1980. Εγκαταλείφθηκαν και κηρύχθηκαν διατηρητέοι ως σύνολο (με διαφοροποιήσεις στα κτήρια) το 1991. Από τότε ψάχνουμε να δούμε πως θα σώσουμε μέσω ενός πρότζεκτ το συγκρότημα και πώς θα το αξιοποιήσουμε, δηλαδή πώς θα ενταχθεί στην καθημερινότητα της Θεσσαλονίκης όχι ως ένα ετοιμόρροπο και κατεστραμμένο σύνολο κτηρίων, που πολλοί θα ήθελαν να πέσει να τελειώνουμε και άλλοι να το θαυμάζουν πληγωμένο αναπολώντας περασμένα μεγαλεία και κατηγορώντας «άλλους», αλλά ως ένα σύνολο που χρησιμοποιείται.

Μετά τον χαρακτηρισμό υπήρξε το πρότζεκτ «Πολιτεία Αλλατίνη» του 2003. Σοβαρή προσπάθεια, σε μια εποχή που χρήμα υπήρχε, η οποία άρχισε να απαξιώνεται από τη γέννησή της, αντί να γεννήσει αισιοδοξία, δεδομένου ότι επρόκειτο να δώσει ξανά ζωή στο ημιθανές συγκρότημα. Ακούστηκαν πολλά για το ποιοι είναι πίσω από το μεγαλεπήβολο σχέδιο αξιοποίησης, για τα 40 εκατ. ευρώ που επρόκειτο να δοθούν από συγκεκριμένους παράγοντες με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, για το ίδιο το εγχείρημα και τις πληγές που θα προκαλούσε στον χαρακτήρα του συγκροτήματος και στην κληρονομιά της Θεσσαλονίκης, λες και οι Μύλοι Αλλατίνη ήταν τότε σε καλή κατάσταση, λες και χρήμα θα υπήρχε για πάντα, λες και υπήρχαν πολλαπλάσια χρήματα από την επένδυση, που θα μας επέτρεπαν να μην κάνουμε υποχωρήσεις (όχι στα βασικά) και να διεκδικήσουμε καλύτερη τύχη για το συγκρότημα και κυρίως για το περιβάλλον της περιοχής. Ποιο περιβάλλον; Αυτό που έχει έναν περίκλειστο τεράστιο χώρο αναξιοποίητο και επικίνδυνο;

Τα σχέδια για ανέγερση νέων κτηρίων, για υπόγειο πάρκινγκ και για ανάπτυξη (σε συνδυασμό πάντως με τη διατήρηση, αποκατάσταση και επανάχρηση των διατηρητέων) πήγαν στον βρόντο. Το εγχείρημα ναυάγησε το 2005, όταν το Συμβούλιο της Επικρατείας έκανε δεκτές τις προσφυγές ενάντια στα νέα κτήρια και το πάρκινγκ. Οι κάτοικοι που προσέφυγαν νίκησαν. Το πρότζεκτ «Πολιτεία Αλλατίνη» τελείωσε και το συγκρότημα παρέμεινε ως είχε. Προς τέρψη ποίων άραγε; Σήμερα, 17 χρόνια μετά φαντάζομαι ότι όσοι αντέδρασαν τότε είναι ικανοποιημένοι από την κατάσταση των Μύλων Αλλατίνη... Αλλά ξέχασα, δεν φταίνε αυτοί, φταίνε οι άλλοι...

Το 2006 η Πολεοδομία έδωσε άδεια για πάρκινγκ, αλλά κι αυτή ακυρώθηκε από το ΣτΕ. Έτσι, την τελευταία δεκαετία το συγκρότημα ρημάζει, έγινε στέκι περιθωριακών, στέκι παραβατικότητας, επικίνδυνο, ετοιμόρροπο και επισφαλές για όποιον μπει μέσα, δυστυχώς με αποδείξεις...

Η νέα προσπάθεια μέσω των πλειστηριασμών του Σεπτεμβρίου και του Νοεμβρίου προφανώς θα αναδείξει τον επόμενο επενδυτή και το είδος της επένδυσης που αυτός θα θελήσει να κάνει εκεί. Με τους όρους βέβαια που επιβάλλουν οι δικαστικές αποφάσεις. Δηλαδή χωρίς ανέγερση νέων κτηρίων και χωρίς υπόγειο πάρκινγκ.

Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι εάν όσοι αντιδρούν στην αξιοποίηση του συγκροτήματος (να είστε βέβαιοι ότι θα αντιδράσουν πολλοί) θα βάλουν τα γνωστά εμπόδια στη νέα επένδυση. Έτσι κι αλλιώς θα είναι πάντα δικαιωμένοι, είτε περάσει το δικό τους, είτε παραμείνει η κατάσταση ως έχει και γίνει σκόνη το συγκρότημα. Τότε δε θα φταίνε οι αντιδράσεις, αλλά οι ανίκανοι που μας κυβερνούν.

Όμως και το νέο πρότζεκτ θα πρέπει να είναι βιώσιμο και να αποφέρει εκτός από την αναγέννηση του συγκροτήματος και κέρδη στον όποιο επενδυτή. Μια μελέτη βιωσιμότητας θα είναι πολύτιμο εργαλείο. Αλλιώς, απλώς η ιδιοκτησία θα αλλάξει χέρια...

Το στοίχημα για τους Μύλους Αλλατίνη είναι μεγάλο. Έχουμε πολλά αντίστοιχα δείγματα βιομηχανικής κληρονομιάς σε όλη την πόλη και ένα πρότυπο αξιοποίησης, που θα έχει και φιλοπεριβαλλοντικά χαρακτηριστικά, αλλά και χαρακτηριστικά βιώσιμης επένδυσης και επανάχρησης, είναι πολύτιμο. Γι' αυτό και η πορεία των Μύλων Αλλατίνη στο εξής είναι εξαιρετικά σημαντική για εκείνους που θέλουν να μη χαθούν αυτά τα κτήρια, αλλά να ενταχθούν (όχι χωρίς όρους προφανώς) στην καθημερινότητα της Θεσσαλονίκης.

Η συγκυρία μοιάζει ευνοϊκή. Εφόσον προωθείται ήδη η επίλυση του πολεοδομικού ζητήματος, με την εκπόνηση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου για την ευρύτερη περιοχή και την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος, θα έχουμε πολύ συγκεκριμένους πλέον όρους πάνω στους οποίους θα βασιστεί ο όποιος σχεδιασμός αξιοποίησης του συγκροτήματος. Κρίσιμος θα είναι και ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, που προβλέπεται να ακολουθήσει, αλλά και οι ρυθμίσεις και οι δημόσιες παρεμβάσεις στο σύνολο της περιοχής από το Μέγαρο Μουσικής μέχρι την οδό Θεμιστοκλή Σοφούλη.

Το επόμενο κρίσιμο στοιχείο είναι να μάθουμε τις προθέσεις των νέων ιδιοκτητών. Γι' αυτό είναι πολύ σημαντικό να δούμε την κατάληξη των πλειστηριασμών του ερχόμενου φθινοπώρου και να έχουμε μπροστά μας μια αισιόδοξη προοπτική για το μέλλον των Μυλών Αλλατίνη, για το μέλλον της βιομηχανικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης. Δηλαδή θα πρέπει να βρεθεί και το χρήμα για την όποια αξιοποίηση...

Σε αυτή την πορεία, που θα μετρήσει αρκετά χρόνια από σήμερα, η πόλη οφείλει να σταθεί κριτικά, αλλά κυρίως να αντιδράσει με σύνεση και με στόχο το καλύτερο δυνατό για το συγκρότημα και για την περιοχή. Το χειρότερο που μπορεί να γίνει με τους Μύλους Αλλατίνη πλέον είναι να μη γίνει τίποτα και να κλαίμε αργότερα πάνω από τα χαλάσματα... Απόδειξη είναι οι τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Δεν είναι αρκετό το μάθημα που πήραμε;