Η Γαλλία στο προσκήνιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης     Το 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματο- γράφου  Θεσσαλονίκης (TIFF), η κορυφαία κινηματογραφική συνάντηση της Ελλάδας και του μεσογειακού χώρου, πραγματοποιήθηκε φέτος από τις 4 έως τις 14 Νοεμβρίου. Η Γαλλία κατείχε εξέχουσα θέση και σε αυτή τη διοργάνωση: δύο γαλλικές ταινίες– Τρυφερούδι, του Σαμουέλ Τεΐς, και Η μέρα σήμερα, του Μαξάνς Σταματιάδη – βραβεύτηκαν από την κριτική επιτροπή, η πρώτη αποσπώντας το πιο διακεκριμένο βραβείο, τον Χρυσό Αλέξανδρο «Θόδωρος Αγγελόπουλος», ως η καλύτερη ταινία του διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος. Επιπλέον, τιμώμενη χώρα στο Φεστιβάλ ήταν φέτος η Γαλλία. Το Φεστιβάλ ήταν εμπνευσμένο από τον Ζαν Ρενουάρ και την ταινία του Ο κανόνας του παιχνιδιού, που αποτέλεσε και την πρώτη ύλη για την κεντρική έκθεση του Φεστιβάλ, ενώ στις τελετές έναρξης και λήξης προβλήθηκαν γαλλικές ταινίες (Το γεγονός, της Οντρέ Ντιγουάν, βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Ανί Ερνό και Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα, του Ζακ Οντιάρ αντίστοιχα). Στο Φεστιβάλ παρουσιάστηκαν συνολικά πάνω από σαράντα γαλλικές παραγωγές και συμπαραγωγές, πολλές από τις οποίες βραβεύτηκαν με τα σημαντικότερα βραβεία στην κατηγορία τους: Ο ιδιαίτερος δεσμός που συνδέει τη Γαλλία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφουέχει μακρά ιστορία: δημιουργήθηκε ήδη από την ίδρυση του Φεστιβάλ και παραμένει ολοζώντανος στο πέρασμα του χρόνου. Διαμορφώνεται εξαρχής μέσα από τη σχέση δύο διανοούμενων παθιασμένων με τον κινηματογράφο: του Έλληνα – και γαλλόφιλου – Παύλου Ζάννα¹, και του Γάλλου Ανρί Ερέ (Henri Ehret). Η συνεργασία τους ξεκινάει στη δεκαετία του 1950, όταν ο Ερέ (Ehret) αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης κι αποφασίζει να ενθαρρύνει τις κινηματογραφικές προβολές, ως σημαντική πτυχή της πολιτιστικής δράσης του στη Βόρεια Ελλάδα². Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνει το 1955 στον Ζάννα τη δημιουργία της κινηματογραφικής λέσχης «Τέχνη» κι εκείνος, ενθουσιασμένος, αναλαμβάνει αμέσως τη διεύθυνσή της. Στα επόμενα χρόνια, η κινηματογραφική λέσχη γνωρίζει τεράστια επιτυχία, δίνοντας την ευκαιρία στο ελληνικό κοινό να ανακαλύψει πρωτότυπες ταινίες, τις οποίες δεν προωθούσαν τα συνηθισμένα δίκτυα εμπορικής διανομής. Έτσι, στο πρόγραμμα κατέχουν σημαντική θέση οι ταινίες του γαλλικού Νέου κύματος, οι προβολές των οποίων διοργανώνονται σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και την Γαλλική Ταινιοθήκη³, με την παρουσία εμβληματικών γάλλων διανοουμένων. Τελικά, το 1960, ο Παύλος Ζάννας, έχοντας αποκτήσει μεγάλη πείρα στα πέντε αυτά χρόνια που διευθύνει την κινηματογραφική λέσχη, ιδρύει την Εβδομάδα του Ελληνικού Κινηματογράφου, προάγγελο του σημερινού φεστιβάλ. Όταν το 1966 κατορθώνει να δημιουργήσει και ένα διεθνές τμήμα, η ταινία που κερδίζει το πρώτο βραβείο είναι γαλλική. Πρόκειται για την ταινία Ο πόλεμος τελείωσε, του Αλέν Ρενέ. Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ: το 1992, το φεστιβάλ, του οποίου το διεθνές τμήμα είχε καταργηθεί στη διάρκεια της δικτατορίας, αποκτά νέα πνοή και μετονομάζεται σε Διεθνές Φεστιβάλ ΚινηματογράφουΘεσσαλονίκης (TIFF), όπως το γνωρίζουμε ως σήμερα. Όλα αυτά με επικεφαλής τον Μισέλ Δημόπουλο, τον νέο διευθυντή του (1991-2005), ο οποίος έχει υπηκοότητα... γαλλοελληνική.⁴ Τα τελευταία πέντε χρόνια, το Φεστιβάλ το διευθύνει και πάλι μια Γαλλίδα, η Ελίζ Ζαλαντό. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, μιλάει επίσης άψογα γαλλικά και γνωρίζει σε βάθος τον γαλλικό κινηματογράφο. Προηγουμένως, επί διεύθυνσης Δέσποινας Μουζάκη, η επίσης γαλλίδα παραγωγός Μαρί-Πιέρ Μασιά είχε αναλάβει να δημιουργήσει τα επαγγελματικά τμήματα της Agora και του φόρουμ Crossroads, με στόχο της ενθάρρυνση των ανταλλαγών και ιδίως των διεθνών συμπαραγωγών. Ήταν μια γόνιμη πρωτοβουλία, που συνέβαλε ώστε να αναγνωριστεί το TIFF ως το σημαντικότερο φεστιβάλ της χώρας, ως ένα από τα κορυφαία επαγγελματικά ραντεβού στην Ευρώπη, και συνεχίζει να προσελκύει εταίρους από όλο τον κόσμο για την (συμ)παραγωγή ελληνικών ταινιών. Η Γαλλία, με τη σταθερή πολιτική συμπαραγωγής και υποστήριξης των εθνικών κινηματογραφικών βιομηχανιών της, καθώς και με την ποιότητα των παραγωγών της, χάρη στις οποίες αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες της διεθνούς σκηνής, είναι φυσικά ένας από τους εταίρους του Φεστιβάλ. Είμαστε σίγουροι ότι θα συνεχίσει έτσι για πολύ καιρό, χαρίζοντας μεγάλη απόλαυση στους κινηματογραφόφιλους της Ελλάδας, της Γαλλίας, και άλλων χωρών …   ¹  Να σημειώσουμε ότι ο γαλλόφωνος Παύλος Ζάννας (1929-1989) υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (1986). Όταν φυλακίστηκε στη διάρκεια της δικτατορίας, ξεκίνησε να μεταφράζει το έργο του Προυστ Αναζητώντας το χαμένο χρόνο, ένα εγχείρημα το οποίο συνέχισε ως το τέλος της ζωής του.    ² Θα υπηρετήσει τόσο στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης (το οποίο διεύθυνε από το 1953 έως το 1959) όσο και της Αθήνας (τη διεύθυνση του οποίου θα αναλάβει το 1961). ³ Από τις 300 ταινίες που προβλήθηκαν στην κινηματογραφική λέσχη, από την ίδρυση ως το κλείσιμό της, το ένα τρίτο σχεδόν (93) ήταν γαλλικές.   ⁴ Το 1995, άλλωστε, επιμελήθηκε το μεγαλύτερο αφιέρωμα που διοργανώθηκε ποτέ για τον ελληνικό κινηματογράφο στο Κέντρο Πομπιντού, στο πλαίσιο του οποίου εκδόθηκε το βιβλίο αναφοράς Le Cinéma grec (ISBN:2-85850-813-5).   La France sous les projecteurs au Festival du film international de Thessalonique     La 62e édition du Festival international du film de Thessalonique (TIFF), rendez-vous cinématographique majeur de la Grèce et du bassin méditerranéen, s’est tenue cette année du 4 au 14 novembre. La France y a occupé de nouveau une place de choix : deux films français – Petite Nature, de Samuel Theis, et Au jour d’aujourd’hui, de Maxence Stamatiadis – ont été primés par le jury, le premier remportant le prix le plus prestigieux, l’Alexandre d’Or Theo Angelopoulos (meilleur film dans la catégorie internationale).   Le festival avait par ailleurs mis la France à l’honneur cette année, en projetant des films français lors des cérémonies d’ouvertureet de clôture (L’Évènement, adaptation d’un roman d’Annie Ernaux par Audrey Diwan, et Les Olympiades, de Jacques Audiard), et en rendant hommage au cinéaste Jean Renoir. Plus d’une quarantaine de productions et coproductions françaises étaient en outre à l’affiche du festival, dont plusieurs ont été récompensées par les prix les plus significatifs dans chacune des catégories.   Ce lien privilégié entre la France et le festival vient de loin : il s'est forgé dès sa création, et n’a pas perdu de sa vigueur au fil des années. Il s’incarne, dès son origine, dans la relation entre deux intellectuels passionnés de cinéma : le Grec – et francophile – Pavlos Zannas¹, et le Français Henri Ehret. Leur collaboration débute dans les années 1950, lorsque qu’Ehret prend la tête de l’Institut français de Thessalonique et décide de promouvoir les projections cinématographiques comme volet essentiel de l’action culturelle dans le nord de la Grèce². C’est dans ce cadre que, en 1955, il suggère à Zannas la création du ciné-club « Art » (Techni en grec) ; celui-ci, séduit, en prend aussitôt la direction. Au cours des années qui suivent, le ciné-club connaît un franc succès, permettant au public grec de découvrir des films originaux, exclus des réseaux habituels de distribution commerciale ; une place de choix est ainsi réservée aux films de la Nouvelle vague française, dont les projections sont organisées en partenariat avec l’Institut français de Thessalonique, l’Institut français d’Athènes et la Cinémathèque française³, en présence d’intellectuels français emblématiques.   Finalement, en 1960, Pavlos Zannas, fort de ses cinq années à la tête du ciné-club, fonde la Semaine du cinéma grec, ancêtre de l’actuel festival. Lorsque, en 1966, il parvient à la doter d’une section internationale, c’est un film français qui remporte le premier prix : La guerre est finie, d’Alain Resnais.   L’histoire ne s’arrête pas là : en 1992, le festival, qui avait perdu sa section internationale sous la dictature des colonels, retrouve son envergure, et prend le nom de Festival International du Film de Thessalonique (TIFF) que nous lui connaissons aujourd’hui ; le tout sous l’impulsion de Michel Demopoulos, le nouveau directeur (1991-2005), de nationalité... franco-grecque⁴.   Aujourd’hui, c’est encore une Française, Elise Jalladeau, qui dirige le festival, depuis cinq ans. Le directeur artistique, Orestis Andreadakis, est aussi un parfait francophone, grand connaisseur du cinéma français. C’est également une Française, la productrice Marie-Pierre Macia, qui a été chargée de créer les marchés professionnels de la section Agora⁵ et du forum Crossroads, à l’époque de la directrice Despina Mouzaki, dans le but de favoriser les échanges, notamment les coproductions internationales. Une initiative porteuse, qui a contribué à faire du TIFF le festival le plus important du pays, l'un des premiers rendez-vous professionnels en Europe, et qui continue d’attirer des partenaires du monde entier venus (co)produire des films grecs.   La France, dont la politique constante de coproduction et de soutien aux industries cinématographiques nationales, ainsi que la qualité de sa production, en fait l’un des acteurs majeurs de la scène internationale, compte bien sûr parmi ces partenaires. Gageons qu’elle le restera longtemps, pour le plus grand plaisir des cinéphiles, de Grèce, de France, et d’ailleurs …   ¹ Pavlos Zannas (1929-1989), francophone, fut notamment un membre fondateur du Centre de traduction littéraire de l’Institut français d’Athènes (1986), et entreprit de traduire, pendant son emprisonnement sous la dictature des colonels et tout au long de sa vie, l’œuvre de Proust À la recherche du temps perdu.    ² Il s’y attachera tant au sein de l’Institut français de Thessalonique (qu’il dirige de 1953 à 1959) qu’au sein de celui d’Athènes (dont il prendra la tête en 1961).    ³ Sur les 300 films que projettera le ciné-club, de sa création à sa disparition, près d’un tiers (93) étaient français.    ⁴ En 1995, il fut en outre conservateur de la plus grande rétrospective jamais organisée sur le cinéma grec au Centre Pompidou, à l’occasion de laquelle fut édité l’ouvrage de référence Le Cinéma grec (ISBN:2-85850-813-5).    ⁵ agora veut dire marché en grec.

Μπορείτε να βρείτε τα Chroniques du jeudi στους ιστότοπούς μας:   - Γενικό Προξενείο - Γαλλικό Ινστιτούτο - Γαλλικό Σχολείο Retrouvez les Chroniques du Jeudi sur nos sites :   - Consulat général - Institut français - Ecole française