Το άγνωστο κοιμητήριο όπου είναι θαμμένοι μεγάλοι Έλληνες

Δεληολάνης Δημήτρης

Από την κάποτε ακμάζουσα και λαμπρή ελληνική παροικία στο Λιβόρνο της Ιταλίας μια μαρτυρία είναι η πιο σημαντική. Βρίσκεται στις παρυφές της πόλης, κάποτε δίπλα περνούσε ένας χείμαρρος, και διατηρεί ακόμη την αρχαία λάμψη της. Είναι το Ελληνορθόδοξο Κοιμητήριο του Λιβόρνου. Δημιουργήθηκε το 1840 και λειτούργησε όσο υπήρχε Ελληνισμός στην ιταλική αυτή πόλη. Δίπλα του ακριβώς δημιουργήθηκε και το ολλανδικό κοιμητήριο, με το ίδιο γεωμετρικό σχήμα και την ίδια έκταση.

Το ελληνικό νεκροταφείο είναι ένα μνημείο μοναδικό τόσο από ιστορική άποψη όσο και από πολιτιστική. Αρκεί να αναφέρει κανείς πως ο μεγάλος ιταλός ποιητής Τζοβάνι Πάσκολι πολύ πιθανώς εμπνεύστηκε από αυτό το νεκροταφείο για το ποίημα του "Η Ροδακινιά": «Ο νους μου πάει στο Λιβόρνο/σ΄ ένα παλιό κοιμητήριο/με παλιούς νεκρούς/όπου για να κοιμηθεί μαζί τους/κανείς δεν πηγαίνει πια/πάντα κλειστό/μαύρο κάτω απ΄ τα ψηλά κυπαρίσσια».

Στα κομψά μαρμάρινα μνήματα αντανακλάται όλη η δόξα, ο πλούτος και η υπερηφάνεια της κάποτε πολυάριθμης ελληνικής παροικίας. Διαβάζονται ονόματα που συνέβαλαν σημαντικά στην αναγέννηση του έθνους το 1821: Τοσίτσας, Μαυρογορδάτος, Ροδοκανάκης, Ράλλης. Κάποιες επιγραφές είναι στα ελληνικά, άλλες στα ιταλικά με τα ονόματα γραμμένα με το λατινικό αλφάβητο, ενώ υπάρχουν και αποθανόντες ορθόδοξοι από τη Βουλγαρία, τη Σερβία, τη Ρουμανία και άλλες χώρες, οι οποίοι ενταφιάστηκαν εδώ.

Όλοι τους εγκατεστημένοι στην ιταλική πόλη στους τρεις αιώνες που κατέστησαν το Λιβόρνο και το λιμάνι του "Πόλη των Εθνών". Την πόλη, υπενθυμίζουμε, στα ναυπηγεία της οποίας κατασκευάστηκε το θρυλικό θωρηκτό Αβέρωφ.

Στο νεκροταφείο υπάρχει και το μικρό αλλά κομψότατο εκκλησάκι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που οικοδομήθηκε από την οικογένεια Μαυρογορδάτου και φιλοξενεί εντός και κάποιο εξέχων μέλος της. Είναι η μόνη ορθόδοξη εκκλησία του Λιβόρνου, αφού ο Μουσολίνι το 1942 διέταξε να κατεδαφιστεί ο μεγαλοπρεπής ναός της Αγίας Τριάδος στο κέντρο της πόλης.

Τώρα οι Λιβορνέζοι που θέλουν να διατηρήσουν τη μνήμη του κοσμοπολίτικου παρελθόντος της πόλης τους απευθύνθηκαν στο Ιταλικό Ταμείο Περιβάλλοντος (FAI). Ειδικά ο πολιτιστικός σύλλογος Borgo dei Greci (Γειτονιά των Ελλήνων) ξεκίνησε συλλογή υπογραφών ώστε το Ελληνορθόδοξο Κοιμητήριο του Λιβόρνου να συμπεριληφθεί μεταξύ των τοποθεσιών "της Καρδιάς". Αυτό σημαίνει πως το νεκροταφείο θα εξασφαλίσει την αποκατάσταση και την φροντίδα που του αξίζει, κοντά σε όλα τα πολυάριθμα μνημεία του Λιβόρνου και της Τοσκάνης.