ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟ Α2 ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ

Αλεξία Καλαϊτζή

Παρουσιάστηκαν οι μελέτες για την αποκατάσταση και επανάχρηση του ιστορικού κτηρίου Α2 που βρίσκεται εντός του στρατοπέδου Παύλου Μελά.

Τις μελέτες για την αποκατάσταση και επανάχρηση του ιστορικού κτηρίου Α2 που βρίσκεται εντός του στρατοπέδου Παύλου Μελά και οι οποίες ολοκληρώθηκαν στο πλαίσιο της δημιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου παρουσίασαν σήμερα ο δήμος Παύλου Μελά, η Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης και η ΜΟΔ ΑΕ σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο στρατόπεδο.

Ο ιστορικός χώρος θα φιλοξενήσει μετά την αποκατάστασή του επιτελικές υπηρεσίες του δήμου καθώς και εκθεσιακό χώρο αφιερωμένο στην Εθνική Αντίσταση καθώς ο χώρος αποτέλεσε τόπο εκτέλεσης στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μετά την ολοκλήρωση των μελετών, ακολουθεί η δημοπράτηση του έργου η οποία θα οδηγήσει στην ολοκλήρωσή του μέχρι το τέλος του 2023.

Από το βήμα της εκδήλωσης, ο δήμαρχος Παύλου Μελά, Δημήτρης Δεμουρτζίδης, έκανε μια ιστορική αναδρομή στο κτήριο λέγοντας πως πρόκειται για ένα εμβληματικό κτίσμα 3.700 τμ που χτίστηκε από το 1895 έως το 1905 για να αποτελέσει στρατόπεδο του οθωμανικού στρατού. Όπως υπογράμμισε στόχος των μελετών είναι η διάσωση και η επανάχρησή του. Για τον σκοπό αυτό, έχουν δοθεί ήδη 406.000 ευρώ από την προηγούμενη κυβέρνηση και άλλα 2,4 εκ. από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ). «Είμαστε έτοιμοι να δημοπρατήσουμε το έργο», είπε αποφασιστικά ο δήμαρχος προσθέτοντας πως «η πόλη μας θα αλλάξει με το μητροπολιτικό πάρκο».

Αντίστοιχα, ο πρόεδρος της ΜΟΔ, Γιώργος Παπαδημητρίου χαρακτήρισε το Πάρκο ένα έργο ανάσας για τις δύσκολες περιοχές της δυτικής Θεσσαλονίκης, το οποίο θα καταφέρει μεταξύ άλλων να προσφέρει ζωντανούς χώρους μνήμης.

Ξύλινος «σκελετός»

Μοναδικό στο είδος του θα είναι το κτήριο του Α2 όπως ανέφερε η Παρασκευή Κούρτη, προϊσταμένη Διεύθυνσης Σχεδιασμού, σε δηλώσεις της εξηγώντας πως θα είναι το μόνο δημόσιο κτήριο στην Ελλάδα αντίστοιχου μεγέθους το οποίος θα έχει ξύλινο φορέα (σεκλέτο). Όπως εξήγησε, αρχικά το κτήριο είχε ξύλινο φορέα τον οποίο ξήλωσαν στην εποχή του μεσοπολέμου οι Έλληνες για να τον αντικαταστήσουν με έναν από σκυρόδεμα. Από σεβασμό στη μνήμη, η νέα μελέτη επαναφέρει τον ξύλινο φορέα σε μια όμως πιο αφαιρετική μορφή με ξύλινα πατώματα και υποστηλώματα. 

Η κ. Κούρτη ανέφερε ότι ο προϋπολογισμός του έργου για την αποκατάσταση του ιστορικού κτηρίου ξεπερνάει τα έξι εκ. ευρώ, από τα οποία τα 2,5 εκ. ευρώ έχουν δοθεί από το ΕΠΑνΕΚ και τα υπόλοιπα θα κληθεί να τα δώσι σταδιακά ο δήμος ΠΑύλο Μελά, ο οποίο ωστόσο μπορεί να αναζητήσει εν νέου χρηματοδοτικές ευκαιρίες. 

Ακόμα, ξεκινούν και τρεις αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για τη διαμόρφωση των ελεύθερων χώρων στο Μητροπολιτικό Πάρκο με τις εξής θεματικές, μνήμη, θέαμα, περιπέτεια ώστε να προκύψουν έργα ιδιαίτερα που θα δώσουν ταυτότητα στο Μητροπολιτικό Πάρκο. 

Δημιουργώντας ένα μουσείο όλοι μαζί 

Παράλληλα με την ολοκλήρωση των μελετών, σήμερα ξεκινάει εκστρατεία με την οποία ο δήμος καλεί τους πολίτες να δώσουν μέσω δωρεάς ή μακροχρόνιου δανεισμού προσωπικά αντικείμενά τους και τεκμήρια από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για τη μόνιμη έκθεση του υπό ίδρυση Μουσείου Εθνικής Αντίστασης. Όπως δήλωσε  η Μαρία Συμαλίδου, Αρχαιολόγος και προϊσταμένη τμήματος Μητρώων του δήμου υπάρχει ήδη χώρος που θα φιλοξενήσει τα πρώτα αντικείμενα και τεκμήρια. Η ίδια σημειώνει ότι έχει βρεθεί ήδη ένας αντιστασιακός πολύγραφος και ένα όπλο τα οποία θα εκτεθούν ενώ οι μελετητές έχουν βρει αναζητώντας στα δημόσια αρχεία φωτογραφίες, προκυρήξεις, αντικείμενα, προσωπικά έγγραφα, όπως διαβατήρια, στα οποία έχειι βασιστεί το μουσειολογικό αφήγημα το οποίο θα παρουσιάζει την ιστορία της Αντίστασης μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων που την βίωσαν. 

Η ιστορία του Στρατοπέδου Παύλου Μελά

Η ιστορία του Στρατοπέδου Παύλου Μελά είναι στενά συνδεδεμένη με την νεότερη μεταβατική πορεία της πόλης προς τον 20ό αιώνα. Κατασκευάστηκε από την οθωμανική διοίκηση, στα τέλη του 19ου αι., σε στρατηγικής σημασίας σημείο, λόγω της γειτνίασης με τον Σιδηροδρομικό Σταθμό, της δυτικής Θεσσαλονίκης. Την εποχή ίδρυσης του στρατοπέδου, το ποσοστό οικιστικής κάλυψης της περιοχής ήταν πολύ χαμηλό, ενώ στην ευρύτερη περιοχή ήταν εγκατεστημένα νεκροταφεία, μοναστήρια και τσιφλίκια. Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912, το στρατόπεδο καταλήφθηκε από

τον ελληνικό στρατό. Το διάστημα 1915-17 τα στρατεύματα της Αντάντ που αποβιβάστηκαν στην Θεσσαλονίκη, μετέτρεψαν την ευρύτερη περιοχή σε ένα απέραντο στρατόπεδο. Μετά τη λήξη του πολέμου και την απομάκρυνση των συμμαχικών στρατευμάτων, στις πρόχειρες στρατιωτικές εγκαταστάσεις του στεγάστηκαν σταδιακά οι πρόσφυγες δημιουργώντας τα οικιστικά κέντρα που μετεξελίχθηκαν στους σημερινούς δήμους της Δυτικής Θεσσαλονίκης.

Η αρχική πρόχειρη εγκατάσταση δεν επέτρεψε στο κράτος την δημιουργία υποδομών και πολεοδομικών παρεμβάσεων κατάλληλων για την συγκροτημένη οικιστική ανάπτυξη της περιοχής. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής το στρατόπεδο κατελήφθη από τον γερμανικό στρατό, οπότε και ο χώρος μετατράπηκε σε τόπο μαρτυρίου για τους φυλακισμένους της Εθνικής Αντίστασης. Με το τέλος του πολέμου το στρατόπεδο ξαναπέρασε στην κατοχή του ελληνικού στρατού και έως την δεκαετία του 60 ολοκληρώθηκε η ανάπτυξη των εγκαταστάσεών του με την ανέγερση κτισμάτων κυρίως στην νότια πλευρά.

Από τη δεκαετία του 1970 και μετά το στρατόπεδο έπαυσε να αποτελεί βάση μάχιμων μονάδων. Οι εγκαταστάσεις του υπολειτουργούσαν μέχρι το 2006, οπότε το στρατόπεδο εγκαταλείφθηκε οριστικά από τον στρατό. Το 2017, με τη Σύμβαση παραχώρησης που υπεγράφη ανάμεσα στο Δήμο και το YΠ.ΕΘ.Α., παραδόθηκαν οι χώροι του στρατοπέδου στον Δήμο Παύλου Μελά δικαιώνοντας, έτσι, ένα χρόνιο αίτημα των κατοίκων και της δημοτικής αρχής για αξιοποίηση του χώρου προς όφελος των πολιτών.