Η Αρβελέρ, ο Παπαζώης και ο τάφος του Μεγαλέξανδρου

Γράφει η Στελίνα Μαργαριτίδου

«Ο Μέγας Αλέξανδρος με την οικογένειά του είναι θαμμένος στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας». Το συμπέρασμα αυτό, με στοιχεία που αντλούνται από τη βιβλιογραφία και μετά από μελέτη πολλών ετών, καταγράφει στα τρία του βιβλία (το πρώτο από αυτά κυκλοφόρησε στη δεκαετία του 90) ο ιστορικός Τριαντάφυλλος Παπαζώης.

To τρίτο του βιβλίο «Ο Μέγας Αλέξανδρος με την οικογένειά του είναι θαμμένοι στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας» (εκδοση 2017 εκδοτική Ερμής), παρουσιάστηκε στο αμφιθέατρο του πολεμικού Μουσείου της Αθήνας τον Ιανουάριο του 2018. Η επιμέλεια της έκδοσης, που αποτελούσε το επιστέγασμα της 25άχρονης έρευνάς του, έγινε από την κόρη του Βίκυ Παπαζώη, μια που ο ίδιος είχε φύγει στο μεταξύ από τη ζωή.

Η δήλωση της διακεκριμένης ιστορικού Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ ότι «ο Μέγας Αλέξανδρος είναι θαμμένος στη Βεργίνα και όχι ο Φίλιππος ο Β», δεν αποτελεί «κεραυνό εν αιθρία» σε όσους γνωρίζουν το σε βάθος ερευνητικό έργο του Τριαντάφυλλου Παπαζώη, όπως και τα τρία βιβλία του. Άλλωστε η κ Αλβελέρ όπως και η αρχαιολόγος Α Κοταρίδη βρίσκονταν μεταξύ των ομιλητριών στην παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου του Τ Παπαζώη.




Η ΠΛΑΝΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΑΦΟΥΣ ΤΗΣ ΒΕΡΓΙΝΑΣ

Tο 274 π.Χ., όταν βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν ο Αντίγονος Γονατάς, ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος, εισέβαλε στη Μακεδονία και όταν έφθασε στις Αιγές (Βεργίνα), εσύλησε όλους τους βασιλικούς τάφους και διασκόρπισε τα οστά όλων των βασιλέων, μεταξύ των οποίων ήταν και αυτά του Φιλίππου Β΄. Στον ίδιο χώρο, το 1977 ο καθηγητής Μαν.Ανδρόνικος ανακάλυψε τρεις βασιλικούς τάφους. Οι δύο από αυτούς (ΙΙ, ΙΙΙ) βρέθηκαν ασύλητοι και αποδόθηκαν από τον ίδιο, ο μεν ΙΙος στο βασιλιά Φίλιππο Β΄ και στην τελευταία σύζυγό του Κλεοπάτρα, ο ΙΙΙος ονομάστηκε «Τάφος του Πρίγκηπα» και ο Ιος «Τάφος της Περσεφόνης».

Ο καθ.Ανδρόνικος σε βιβλίο του αναφέρεται στη σύληση των βασιλικών τάφων από τον Πύρρο, αλλά διατυπώνει την άποψη ότι «…από τη σύληση αυτή εντελώς συμπτωματικά φαίνεται ότι γλύτωσε ο τάφος του Φιλίππου Β΄». Ο τάφος όμως αυτός ήταν γνωστός σε όλους και δεν ήταν δυνατό να διασωθεί από τη σύληση, όπως έγινε και για όλους τους πριν από το 274 π.Χ. βασιλικούς τάφους της Βεργίνας.


Η άποψη αυτή αποτέλεσε για τον Τριαντάφυλλο Παπαζώη, μια σοβαρή ιστορική πλάνη στον αρχαιολογικό χώρο.




Η πλάνη αυτή ενισχύθηκε σημαντικά το 1981 από τα πορίσματα μιας ομάδας Βρετανών επιστημόνων υπό τον Ανατόμο Dr. J Musgrave, η οποία υποστήριξε σε σχετική έκθεσή της ότι «…επέτυχε να αναπλάσει τη μορφή του βασιλιά Φιλίππου Β΄ με βάση τα οστά του κρανίου που βρέθηκε στον τάφο ΙΙ»(Πρακτικά ΧΙΙ Διεθνούς Συνεδρίου Αρχαιολογίας, Αθήνα, 4-10.9-1983). Το κρανίο όμως αυτό, όσο και ο σκελετός του νεκρού, όπως προκύπτει από τις αρχαίες ιστορικές πηγές, δεν ανήκει στο βασιλιά Φίλιππο Β΄». Ανήκει όπως έχει αποδειχθεί όμως, σε άλλον νεκρό βασιλιά ο οποίος τάφηκε στον ίδιο τάφο μετά το 274π.Χ.


Η ΠΡΩΤΗ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ

Με βάση συγκεκριμένα στοιχεία, σε συνδυασμό με την ηλικία των νεκρών του τάφου ΙΙ και ΙΙΙ και τα ταφικά κτίσματα και κτερίσματα, ο Τριαντάφυλλος Παπαζώης το 1993 έγραψε το βιβλίο με τίτλο: «Στον Φίλιππο Β’ ή στον Μέγα Αλέξανδρο ανήκει ο βασιλικός τάφος της Βεργίνας;» στο οποίο διατύπωνε αμφισβητήσεις τόσο για τα πορίσματα του καθηγητού Ανδρόνικου όσο και του Dr J.Musgrave, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι:

Τα οστά του τάφου ΙΙ δεν ανήκουν στο βασιλιά Φίλιππο Β΄ και στην τελευταία του γυναίκα, Κλεοπάτρα.


Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληγαν σε σχετική τους έκθεση ο καθ. Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θράκης, κ. Νικ.Ι. Ξηροτύρης και η συνάδελφος του, κα Franziska Langenscheidt, αργότερα δε και ο επίσης καθ.Ανθρωπολογίας κ.Αντ.Μπαρτσιώκας.

Από τα ιστορικά στοιχεία όμως προκύπτει ότι στον τάφο αυτόν αρχικά τάφηκε το 316 π.Χ. από τον Κάσσανδρο ο βασιλιάς Αρριδαίος που δολοφονήθηκε το 317π.Χ. από την Ολυμπιάδα στην Πέλλα.

«Ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄ τάφηκε μεταξύ του 336-335π.Χ. στον αμέσως παρακείμενο τάφο ΙΙΙ. Για το γεγονός αυτό υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν την ταυτότητα του» εξηγεί ο συγγραφέας .

Ο ΙΙος ΤΑΦΟΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΦΗΜΗ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΥΝΗΓΙΟΥ


Ο ιστορικός ερευνητής μελέτησε διεξοδικά και την περίφημη τοιχογραφία του κυνηγιού ,το οποίο εξελίχθηκε στη Βακτριανή της Περσίας το 327 π.Χ., εννιά χρόνια μετά το θάνατο του Φιλίππου (Αρριανός).

Σ’αυτήν απεικονίζεται έφιππος ο Μέγας Αλέξανδρος, ενώ λείπει τόσο ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄, όσο και ο Αρριδαίος κι όχι ο Φίλιππος ο Β όπως ισχυρίστηκε ο Μανώλης Ανδρόνικος.

Ανθρωπολογική έρευνα

Στην ιστοσελίδα του https://tdpapazois.gr ο Παπαζώης κάνει εκτενέστατη αναφορά και στα ανθρωπολογικά ευρήματα.

Μια άλλη ακόμα σοβαρή ανθρωπολογική διαπίστωση για τα οστά του ιδίου τάφου, γράφει ο Τα Παπαζώης, αποτελεί το γεγονός ότι, κατά τον καθ. Ανθρωπολογίας, Ν.Ι. Ξηροτύρη, «ο σκελετός αυτός ήταν σχεδόν ολοκληρωμένος, ακόμα και τα πολύ μικρά τεμάχια είχαν συλλεγεί. Τα οστά είχαν προσεκτικά πλυθεί και είχαν καθαριστεί οι στάχτες. Τα υπόλοιπα τεμάχια των οστών ταξινομήθηκαν με βάση το μέγεθος και το μήκος και τοποθετήθηκαν ανατομικά ορθά στη λάρνακα. Στο ανώτερο στρώμα βρέθηκαν τα τεμάχια του κρανίου, στο μέσο στρώμα τα μικρά οστά του μετακρανιακού σκελετού και στο κατώτερο στρώμα τα μακρά οστά των άκρων τοποθετήθηκαν διαγωνίως» (Ελληνική Αρχαιολογική Εφημερίδα, 1981).


Αντίθετα, κατά τον ίδιο πάλι, τα γυναικεία οστά του προθαλάμου του ίδιου τάφου «ήταν λιγότερα και λερωμένα με στάχτες και δεν μπορούσαν να επαναδομηθούν ολοκληρωτικά».

Το γεγονός ότι τα λείψανα αυτά μεταφέρθηκαν και τάφηκαν στη Βεργίνα από δυο διαφορετικούς τόπους συσχετίζεται με την περίπτωση του Μ.Αλεξάνδρου και της γυναίκας του βασίλισσας Ρωξάνης της οποίας τα οστά, όπως αναφέρεται παραπάνω «είχαν διασκορπισθεί» και ήταν επόμενο να μην είχαν συλλεγεί όλα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν, όλα τα προσωπικά ενθυμήματα του Μ.Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης καθώς και τα όπλα του ακολούθησαν επί Αντίγονου Γονατά, μετά το 274π.Χ., τη βασιλική οικογένεια στους τάφους της Βεργίνας, όπου και βρέθηκαν, γράφει ο συγγραφέας, συγκλονίζοντας.

Το συγκλονιστικό συμπέρασμα

Παράλληλα με τις επισημάνσεις αυτές, η λεπτομερής μελέτη των αρχαίων ελληνικών πηγών όσον αφορά τη σχέση τους με τους τάφους, και τα κτερίσματα των νεκρών καθώς και τα συμπεράσματα Ανθρωπολόγων καθηγητών για τη διάπλαση του σκελετού, τα φυσιογνωμικά γνωρίσματα και την ηλικία των οστών, οδηγούν στο συμπέρασμα -όσο και αν αυτό θεωρηθεί τολμηρό- ότι στον επίμαχο τάφο ΙΙ καθώς και στον τάφο ΙΙΙ επανατάφηκαν αντίστοιχα μετά το 274π.Χ. από τον Αντίγονο Γονατά, ο Μ.Αλέξανδρος με τη βασίλισσα Ρωξάνη, ενώ στον τάφο ΙΙΙ ο δωδεκάχρονος γιος του, Αλέξανδρος Δ’.

Μια συγκλονιστική έρευνα στην αφάνεια

Ο Τριαντάφυλλος Παπαζώης, δεν υπήρξε αρχαιολόγος. Η σκαπάνη δεν έφερε στο φως αποδείξεις για τα ευρήματά του. Αντίθετα , η πολυετής, επίπονη και χρηματοδοτούμενη με δικούς του πόρους έρευνά του στηρίζονταν πάνω στα ευρήματα άλλων και μάλιστα καθιερωμένων πλέον στην επιστημονική κοινότητα όπως του φημισμένου καθηγητή Μανώλη Ανδρόνικου που συνέδεσε το έργο του με τους Τάφους της Βεργίνας και τον Βασιλιά Φίλιππο τον Β. Ήταν σχεδόν αδύνατον να «διαπεράσει» ένα τέτοιο κατεστημένο η έρευνα του Παπαζώη .

Αντίθετα , στο εξωτερικό και μέσω της ιστοσελίδας του , https://tdpapazois.gr/, την οποία διατηρεί ζωντανή μέχρι σήμερα η Βίκυ Παπαζώη, το ερευνητικό του έργο είχε κερδίσει τις εντυπώσεις και είχε προκαλέσει ζωηρό ενδιαφέρον .


Η ολοκλήρωση του έργου μιας ολόκληρης ζωής , ενός ανθρώπου που αφιερώθηκε στην έρευνα για τον Μέγα Αλέξανδρο παρακινούμενος από ανιδιοτελή θαυμασμό για την προσωπικότητά του, έγινε με απόντα τον ίδιο. Η επιβεβαίωση των ευρημάτων του ίσως να ξεκινά με τη δημόσια παρέμβαση της Ελένης Γλύκατζη Αλβελέρ για το επίμαχο θέμα…

Το σίγουρο είναι πως ο Τριαντάφυλλος Παπαζώης, συνεχίζει ακόμη και τώρα να …κεντρίζει το ενδιαφέρον μας!