Έριξαν πέστροφες στον Ενιπέα - 

Απειλή για το οικοσύστημα στον

 Εθνικό Δρυμό του Ολύμπου 

Φωτεινή Στεφανοπούλου

Σε ανθρώπινη παρέμβαση αποδίδεται η παρουσία στον ποταμό του ξενικού και εισβολικού αυτού είδους, το οποίο εντόπισε η ερευνητική ομάδα Red Fish Project

Ένα ξενικό είδος που αποτελεί εν δυνάμει απειλή για το οικοσύστημα του Εθνικού Δρυμού του Ολύμπου εντόπισε ερευνητική ομάδα στα νερά του ποταμού Ενιπέα.

Πρόκειται για την ιριδίζουσα πέστροφα (rainbow trout), το κλασικό

 είδος του συγκεκριμένου ψαριού που υπάρχει και στα ιχθυοτροφεία, 

το οποίο χαρακτηρίζεται εισβολικό και χωροκατακτητικό. Την παρουσία

 σημαντικού πληθυσμού εντόπισε και κατέγραψε για πρώτη 

φορά η ερευνητική ομάδα Red Fish Project, που αποτελεί ένα

 συντονισμένο πρόγραμμα πολιτών-επιστημόνων με σκοπό την

 πληρέστερη και λεπτομερέστερη καταγραφή απειλούμενων και

 προστατευόμενων αλιευτικών πόρων, ενταγμένων στην διεθνή 

Κόκκινη Λίστα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σε αντίθεση με άλλες οικολογικές ομάδες, η ιχθυοπανίδα της περιοχής δεν είναι καλά μελετημένη, με τη μοναδική μέχρι το 2024 έρευνα να έχει πραγματοποιηθεί στον κάτω ρου του ποταμού Ενιπέα και εκτός ορίων Εθνικού Δρυμού το 2022. Η προηγούμενη μελέτη δεν είχε συμπεριλάβει την ιριδίζουσα πέστροφα στην τοπική ιχθυοπανίδα. Η ομάδα Red Fish Project εστίασε στον άνω ρου του Ενιπέα, από το Λιτόχωρο και πάνω, εντός δηλαδή του εθνικού πάρκου, όπου ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχε καταγραφεί επισήμως ιχθυοπανίδα. Το γεγονός οδηγεί τους επιστήμονες στην εκτίμηση ότι η παρουσία του είδους στην περιοχή οφείλεται σε ανθρώπινο «χέρι». Τα ευρήματα της έρευνας αυτής δημοσιεύτηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Environmental Biology of Fishes.

«Πληθυσμός εμφανίζεται από την παλαιά μονή Αγίου Διονυσίου ως και τους καταρράκτες, στο μέσο της ορειβατικής διαδρομής προς τα Πριόνια. Εκτός από ενήλικα ψάρια που φωτογραφίσαμε με υποβρύχιες κάμερες που στήσαμε καταγράψαμε και νεογνά, που σημαίνει ότι οι πέστροφες αναπαράγονται. Η συγκεκριμένη εισαγωγή του ψαριού είναι σκόπιμη. Κάποιος έβαλε τις πέστροφες σε ένα οικοσύστημα που δεν είχε ποτέ ψάρια. Κι έχει εισαχθεί ένας κορυφαίος θηρευτής σε ένα οικοσύστημα που δεν είναι μαθημένο να έχει τέτοιο είδος», είπε ο Θόδωρος Καμπούρης, διδάκτορας Θαλάσσιας Βιολογίας, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο και μέλος της ομάδας. Μάλιστα, παραλλήλισε το γεγονός με το να πετάς στο δάσος ένα… λιοντάρι!

Η ιριδίζουσα πέστροφα είναι το πρώτο είδος ψαριού εσωτερικών υδάτων, που εισήχθηκε στην Ευρώπη, με φυσική εξάπλωση την βόρεια Αμερική, με σκοπό την εντατική εκτροφή του. Οι πρώτες εισαγωγές στην Ευρώπη έγιναν γύρω στα 1896-1900, στις Γερμανία/Γαλλία. Μέσα από συνεχείς διαφυγές στο φυσικό περιβάλλον, έχει πλέον εγκατασταθεί σε πολλά διαφορετικά οικοσυστήματα σε όλη την ήπειρο, καθώς και στην Βαλκανική χερσόνησο. Όπως εξήγησε ο κ. Καμπούρης, στη μαζική πλειονότητα τους οι πληθυσμοί της ιριδίζουσας πέστροφας έχουν αποδεδειγμένα αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον, είτε όσον αφορά τους πληθυσμούς άλλων αυτόχθονων ψαριών είτε των αυτόχθονων αμφιβίων, αλλά και ασπονδύλων, όπως προνύμφες εντόμων άλλα και καραβίδων. «Η ιριδίζουσα πέστροφα έχει επεκτατικές και κυριαρχικές τάσεις στα υπόλοιπα είδη. Το έχουμε δει και στα πειράματα σε δεξαμενές. Η παρουσία τους θα παίξει αρνητικό ρόλο στη βιοποικιλότητα και οι επιπτώσεις θα φανούν σε όλους τους πληθυσμούς αμφιβίων και ερπετών, αν δεν περιοριστεί άμεσα», είπε χαρακτηριστικά.

Άτο.α πέστροφας με μήκος 7-10 εκατοστά καταγράφηκαν σε όλους τους σταθμούς δειγματοληψίας που είχαν βάθος από μισό έως δύο μέτρα. Ωστόσο, παραμένει άγνωστος ο συνολικός πληθυσμός του είδους στον ποταμό. «Σκοπός μας ήταν να πάμε μέχρι τα Πριόνια, ωστόσο στη μέση της διαδρομής υπάρχει ένας μεγάλος καταρράχτης, από τον οποίο τα ψάρια δεν μπορούν να περάσουν με σημερινή ροή του ποταμού. Θέλουμε να δούμε τι γίνεται από τον καταρράχτη προς τα Πριόνια. Αν βρούμε κι εκεί πληθυσμό, σημαίνει ότι κάποιος έριξε πέστροφες και στην πάνω πλευρά. Επίσης, δεν έχουμε εικόνα τι συμβαίνει από το μοναστήρι και κάτω που είναι και η ροή του ποταμού», σημείωσε ο κ. Καμπούρης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές και με δεδομένη την εμπλοκή του ανθρώπινου παράγοντα, η παρουσία της πέστροφας εγείρει ζητήματα συστηματικής παρακολούθησης, φύλαξης και προστασίας του Εθνικού Δρυμού του Ολύμπου, που εντάχθηκε το 1981 από την UNESCO στις περιοχές “Biosphere Reserve” (στις σημαντικές περιοχές διατήρησης βιοποικιλότητας), το 2006 και στις περιοχές NATURA 2000 ως «Ζώνη Ειδικής Προστασίας» και «Τοποθεσία Κοινοτικής Σημασίας» και το 2011, ως «Ειδική Ζώνη Προστασίας».

Η Red Fish Project

Η καταγραφή της πέστροφας είναι η πέμπτη ερευνητική δράση της ομάδας. Είχαν προηγηθεί η καταγραφή της κατανομής στην Ελλάδα απειλούμενων  αλιευτικών πόρων όπως ο αστακός, ο ροφός και η συναγρίδα, η ανάδειξη πιθανού προβλήματος θαλάσσιας ρύπανσης στην περιοχή του Ποταμού της Επανομής, η καταγραφή σε συνεργασία Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου ζωντανών ατόμων της μεσογειακής πίνας και η καταγραφή επίσης σε συνεργασία με το ίδιο τμήμα της εξάπλωσης της αγκαθωτής πίνας στην Ανατολική Μεσόγειο, σε Ελλάδα και σε Κύπρο.

Την εργασία συνυπογράφουν με τον Θόδωρο Καμπούρη ο ερπετολόγος, υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Ζωολογίας και Θαλάσσιας Βιολογίας του ΕΚΠΑ, Απόστολος Χριστόπουλος και ο διδάκτορας Οικολογίας και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Περιβάλλοντος - Εργαστήριο Διατήρησης Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και την αφιερώνουν ως φόρο τιμής στον εκλιπόντα ομότιμο καθηγητή Ιχθυολογίας του ΑΠΘ, Παναγιώτη Οικονομίδη, ο οποίος είχε τεράστια συνεισφορά στην ταξινόμηση, βιολογία και οικολογία των ψαριών των εσωτερικών υδάτων της Ελλάδας και των Βαλκανίων.