«Ο αιώνας της Θεσσαλονίκης»

Συγκλονιστικές νέες μαρτυρίες, ντοκουμέντα που για πρώτη φορά βλέπουν τη δημοσιότητα και νέα ιστορικά στοιχεία περιέχει το 1ο ντοκιμαντέρ της ΕΤ3 από τη σειρά «Ο αιώνας της Θεσσαλονίκης» που θα μεταδοθεί τη Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2012, στις 23.00.

Με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, η ΕΡΤ3 ετοιμάζει την παραγωγή και την προβολή και άλλων 11 ντοκιμαντέρ, τα οποία θα προβάλλονται ένα σε κάθε μήνα του 2012. Μετά την προβολή θα επακολουθεί συζήτηση. Η επιμέλεια της σειράς είναι του δημοσιογράφου Κώστα Μπλιάτκα, ενώ τη δημοσιογραφική επιμέλεια και παρουσίαση των δύο πρώτων επετειακών ντοκιμαντέρ του κύκλου, τα οποία διατρέχουν όλα τα σημαντικά γεγονότα που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ιστορία της πόλης, έχει ο Νίκος Ασλανίδης.

Ειδικότερα, το Α΄ Μέρος (1912 - 1945), από την απελευθέρωση έως την Κατοχή και τον Εμφύλιο, τοποθετεί την άκρη του νήματος της τηλεοπτικής αφήγησης ιστορικά στην περιοχή της Ελασσόνας, όπου και έλαβαν χώρα οι δύο κρισιμότερες στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθοριστικές για τη μετέπειτα νικηφόρο πορεία των ελληνικών στρατευμάτων, που οδήγησε στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στις 26 Οκτωβρίου του 1912.

Εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, ντόπιοι ερευνητές και συγγραφείς αλλά και ηλικιωμένοι κάτοικοι της περιοχής μιλούν για τις μάχες της Ελασσόνας και του Σαρανταπόρου, που είχαν ως αποτέλεσμα την υποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων.

Επόμενος σταθμός είναι η πόλη των Γιαννιτσών, όπου και δόθηκε η τελευταία καθοριστική μάχη πριν την πλήρη επικράτηση των ελληνικών στρατευμάτων, αλλά και η γέφυρα του ποταμού Αξιού, όπου έγινε η παράδοση της Θεσσαλονίκης στις ελληνικές δυνάμεις.

Τα γεγονότα αυτά περιγράφουν οι Δημήτρης Χατζηβρέτας, Γιάννης Παπαλαζάρου και Γιώργος Χριστάκης, εκπαιδευτικοί και ερευνητές, όλοι κάτοικοι της περιοχής, ενώ για το πώς τελικά παραδόθηκε η πόλη μας μιλά ο ερευνητής Νίκος Σπάρτσης.

Επίσης, ο διευθυντής του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Βασίλης Νικόλτσιος, μας ξεναγεί στο τοπικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων, σκιαγραφώντας το σκηνικό της εποχής, αλλά και τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν της απελευθέρωσης.

Τη σκυτάλη παραλαμβάνει στη συνέχεια ο καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. Γιώργος Αναστασιάδης, ο οποίος περιγράφει την πανηγυρική είσοδο του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη και σημαντικές στιγμές από τις πρώτες μέρες που ακολούθησαν. Ο ίδιος αναφέρεται, επίσης, και στον επόμενο σημαντικό σταθμό των γεγονότων που ακολούθησαν, που δεν είναι άλλος από τη δολοφονία του Βασιλιά Γεωργίου του Α΄. Για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το πώς έζησαν οι κάτοικοι της πόλης τα δεινά των εχθροπραξιών σε αυτήν την ταραγμένη περίοδο μιλά ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Ιάκωβος Μιχαηλίδης. Οι πρώτες εκλογές του 1915, ο διχασμός και η Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας του Ελευθέριου Βενιζέλου είναι τα ορόσημα της εποχής, λεπτομέρειες και πτυχές των οποίων εξηγούν οι δύο ιστορικοί.

Η 5η Αυγούστου του 1917 είναι μία ακόμη ημερομηνία σταθμός στη σύγχρονη ιστορία της Θεσσαλονίκης. Ο Απόστολος Παπαγιανόπουλος μιλά για τη μεγάλη πυρκαγιά που σκόρπισε την καταστροφή και άλλαξε ριζικά τη φυσιογνωμία της πόλης, όπως ακριβώς άλλαξε και την πληθυσμιακή της σύνθεση η άφιξη των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών, η οποία δημιούργησε νέα δεδομένα στη ζωή και τις κάθε είδους δραστηριότητες της πόλης. Για την περίοδο αυτή και το πώς υποδέχτηκε η Θεσσαλονίκη τους Έλληνες της Μικρασίας και του Πόντου, το λόγο έχει ο ιστορικός και ερευνητής Κώστας Φωτιάδης.

Η ίδρυση του πρώτου ραδιοφώνου της πόλης το Μάρτιο του 1926, του ραδιοφωνικού σταθμού του Χρίστου Τσιγγιρίδη, εγκαινιάζει μια εποχή σημαντικών πρωτοβουλιών που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του σύγχρονου προσώπου της Θεσσαλονίκης, που όλοι γνωρίζουμε. Στο Μουσείο Ραδιοφωνίας μας ξεναγούν η πρόεδρός του Μαρία Παπαγαβριήλ, καθώς και ο ταμίας του Στέλιος Χατζηγιαννάκης, ξετυλίγοντας τη γοητευτική ιστορία αυτής της πρωτοπορίας που έγινε η αφετηρία για την σημαντική παρουσία των ανθρώπων της πόλης στα ερτζιανά και γενικότερα στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης.

Δύο εξέχουσες προσωπικότητες της πόλης, με μοναδικό κύρος, μας κάνουν κοινωνούς μίας άλλης σπουδαίας ιστορικής στιγμής για το μέλλον της Θεσσαλονίκης : της ίδρυσης του Πανεπιστημίου της, επίσης το 1926. Οι ομότιμοι καθηγητές Εμμανουήλ Κριαράς και Χρήστος Τσολάκης αφηγούνται με μοναδικό τρόπο όλα όσα οδήγησαν στην απόφαση για την ίδρυση του Α.Π.Θ, καθώς και γεγονότα από την πρώτη περίοδο της λειτουργίας του. Ο κύκλος αυτών των καινοτόμων για την εποχή πρωτοβουλιών κλείνει με τα εγκαίνια της πρώτης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, τον Οκτώβριο του 1926, για την ίδρυση της οποίας μας μιλά ο δημοσιογράφος και επί σειρά ετών υπεύθυνος Τύπου της Δ.Ε.Θ, Γεράσιμος Δώσσας.

Τα χρόνια από το 1926 έως το 1936 χαρακτηρίζονται γενικότερα από μία σειρά μεγάλων αλλαγών στην πόλη, σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Η περίοδος αυτή διαρκεί έως τα τραγικά γεγονότα του Μάη του ’36 και την αρχή της δικτατορίας του Μεταξά. Για την ταραγμένη αυτή εποχή καθώς και τη δολοφονία του Τάσου Τούση κατά τη διάρκεια της μεγάλης απεργίας των καπνεργατών, μιλούν οι κυρίες Αναστασία Δροσιά και Μάγδα Τούση, ανιψιές και οι δύο του ανθρώπου, ο θάνατος του οποίου έγινε η αφορμή για να γραφεί ο «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου.

Η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδοτεί την επόμενη χρονική περίοδο που φτάνει ως τα χρόνια του Εμφυλίου. Για το τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά, τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, την άφιξη των γερμανικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, μιλά ο ιστορικός Ιάκωβος Μιχαηλίδης, ενώ ο συγγραφέας Περικλής Σφυρίδης ζωντανεύει μνήμες, εικόνες και ανθρώπινες ιστορίες από την περίοδο της Κατοχής.

Το πρώτο μέρος του αφιερώματος κλείνει με μία ξενάγηση στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου η διευθύντρια του μουσείου Έρρικα Περαχιά και ο φιλόλογος και συγγραφέας Λέων Ναρ δίνουν πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το ολοκαύτωμα των Εβραίων, την εκδίωξη και τελικά την εξόντωση του μεγαλύτερου μέρους του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης.



Β΄ Μέρος : 1945 έως σήμερα

Από τα χρόνια του Εμφυλίου, στη Θεσσαλονίκη του 21ου αιώνα





Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, έχει ως αφετηρία του την τραγική περίοδο του εμφύλιου σπαραγμού. Ιστορικοί και συγγραφείς αποκαλύπτουν άγνωστες πλευρές αυτής της μαύρης σελίδας της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, δίνοντας έμφαση στο πώς βίωσε η πόλη και οι κάτοικοί της αυτή τη δύσκολη εποχή.

Μία σειρά από πολιτικές δολοφονίες θα σημαδέψουν τα επόμενα χρόνια τη ζωή της Θεσσαλονίκης, θα συγκλονίσουν την ελληνική και τη διεθνή κοινή γνώμη και θα μείνουν στην ιστορία ως γεγονότα για τα οποία, εκτός από αίμα θα χυθεί και πολύ μελάνι, σε ό,τι τουλάχιστον αφορά τις πολλές και ποικίλες προσεγγίσεις και αναλύσεις τους από ιστορικούς, συγγραφείς, ερευνητές και δημοσιογράφους.

Η υπόθεση Πολκ- Στακτόπουλου το 1948, η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το Μάιο του 1963 και οι δολοφονίες των Χαλκίδη και Τσαρουχά το 1967 και 1968 αντίστοιχα, είναι κάποιοι από τους σημαντικούς σταθμούς αυτής της περιόδου.

Δύο ακόμη γεγονότα που ολοκληρώνουν την αναφορά σε αυτή την εποχή, είναι η εκτέλεση Παγκρατίδη, του περίφημου δράκου του Σέιχ Σου, καθώς επίσης και ο μεγάλος σεισμός του 1978, οι εκτεταμένες καταστροφές που προκάλεσε και ο τραγικός απολογισμός των ανθρώπων που έχασαν τότε τη ζωή τους.

Η ημερομηνία προβολής του θα ανακοινωθεί σύντομα.





Συντελεστές :



Έρευνα – Δημοσιογραφική επιμέλεια : Νίκος Ασλανίδης

Επιστημονικός Σύμβουλος : Γιώργος Αναστασιάδης

Μουσική επιμέλεια : Άλκης Κακαλιάγκος

Σκηνοθεσία : Γιώργος Μπότσος

Διεύθυνση Φωτογραφίας : Χρήστος Καπρινιώτης

Διεύθυνση Παραγωγής : Γιώργος Τζιρμάκης

Δημοσιογραφική υποστήριξη : Πέννυ Τομπρή