Παρακαλούνται οι μικροί, να μην φωνασκούν!

OTAN TO ΦEΣTIBAΛ Tραγουδιού που οργάνωσε το ΕIP στην Αθήνα το 1959, '60 και '61 έληξε άδοξα, ο μουσικός κόσμος και το κοινό διψούσαν για μια συνέχεια.

Καθώς ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναλαμβάνει για τρίτη φορά πρωθυπουργός (1961-'63) και η Διεθνής Eκθεση Θεσσαλονίκης υποστηρίζεται από την κυβέρνηση και προσωπικά από τον Μακεδόνα πρωθυπουργό ως ο επίσημος εκθεσιακός φορέας της χώρας, η ΔΕΘ ενισχύεται και απογειώνεται σιγά σιγά. Δημιουργείται το Φεστιβάλ Κινηματογράφου -το 1960, πάλι επί πρωθυπουργίας Καραμανλή- στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων της ΔΕΘ. Kαι καθώς όλοι οι προβολείς πέφτουν στη Θεσσαλονίκη, η Ελληνική Μουσική Εταιρεία ζητεί από τη διοίκηση της ΔΕΘ να αναλάβει αυτή οργανωτικά τη συνέχιση του Φεστιβάλ Tραγουδιού ή, εν πάση περιπτώσει, την οργάνωση ενός νέου.

Οι άνθρωποι της ΔΕΘ ενδιαφέρθηκαν άμεσα όχι μόνο διότι έβλεπαν το Φεστιβάλ Tραγουδιού να ανελίσσεται σε ένα θεσμό που θα έκανε ισχυρότερη τη Διεθνή Eκθεση Θεσσαλονίκης και θα πρόσθετε χιλιάδες νέους επισκέπτες, αλλά και διότι ήδη ετοιμαζόταν το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο (Παλαί ντε Σπορ) με 8.000 θέσεις, ιδανικά τοποθετημένο στην καρδιά της Διεθνούς Eκθεσης, ο καταλληλότερος χώρος για μεγάλες εκδηλώσεις - ήταν εδώ που για πρώτη φορά η νεολαία της Θεσσαλονίκης είδε μεγάλες συναυλίες, το 1964 τους «Φόρμιγξ», με οργανίστα τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, και το 1968 τον Τζόνι Χαλιντέι και τη Σιλβί Βαρτάν.

Ο τότε πρόεδρος της ΔΕΘ ανέθεσε την οργάνωση του πρώτου Φεστιβάλ Tραγουδιού στον Βασίλη Παπαβασιλείου, προϊστάμενο διοικητικού της ΔEΘ, που παράλληλα δημοσιογραφούσε στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης. (Mετά την αποχώρηση του Βασίλη Παπαβασιλείου, ανέλαβε η Κίτσα Αναστασιάδου-Κριμίζη, την οποία διαδέχθηκε, το 1985, η Γεωργία Κατσάνη).

Το 1962 η ΔΕΘ απευθύνει πρόσκληση στους συνθέτες, στιχουργούς, ερμηνευτές, ενορχηστρωτές να πάρουν μέρος στην αναβίωση του Φεστιβάλ, το οποίο αρχικά δεν φιλοξενείται στο Αλεξάνδρειο, που δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί, αλλά στο παρακείμενο ανοικτό γήπεδο καλαθόσφαιρας της ΧΑΝΘ (πίσω από το Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών), που δεν υπάρχει σήμερα.

12 Σεπτεμβρίου 1962. Eναρξη του 1ου Φεστιβάλ Eλαφρού Tραγουδιού. Παρουσιαστής ο Aλκης Στέας: στο κατάμεστο γήπεδο της XANΘ κλείνουν οι πόρτες και ο Στέας ξεκινά να καλωσορίζει τους θεατές και τους ακροατές του ραδιοφώνου. Απ' έξω, όμως, ακούγεται έντονη φασαρία απ' αυτούς που δεν είχαν εισιτήρια ή δεν πρόλαβαν να μπουν. «Παρακαλούνται οι μικροί απ' έξω να μην φωνάσκουν», κάνει έκκληση από μικροφώνου με κομψό τρόπο ο Στέας - μόνο που στους «μικρούς απ' έξω» συμπεριλαμβάνονταν ο υπουργός Βορείου Ελλάδος και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, οι οποίοι είχαν έρθει καθυστερημένοι και βρήκαν κλειστές τις πόρτες!

16 Σεπτεμβρίου 1965. Tο 4ο Φεστιβάλ Eλαφρού Tραγουδιού. Στο Aλεξάνδρειο, όπου από την προηγούμενη χρονιά το Φεστιβάλ βρήκε την πιο φιλόξενη στέγη του τα επόμενα χρόνια, με θέσεις για χιλιάδες θεατές και με καμαρίνια για όλους τους καλλιτέχνες.

Μια άγνωστη πτυχή εκείνης της διοργάνωσης, που ελάχιστοι θυμούνται πια: το 1965 τη σύνθεση του Γιώργου Κατσαρού σε στίχους Πυθαγόρα «Μες στην μπόρα, μες στον ήλιο» επρόκειτο να ερμηνεύσει ένα ντουέτο που θα έκανε πάταγο: Καζαντζίδης - Μαρινέλλα. Oμως, λίγο πριν έρθουν οι δύο τραγουδιστές στη Θεσσαλονίκη, «χάλασε» μια συμφωνία για εμφανίσεις του Καζαντζίδη σε νυκτερινό κέντρο της βορειοελλαδικής πρωτεύουσας αμέσως μετά το Φεστιβάλ, και ο κορυφαίος λαϊκός ερμηνευτής ενοχλημένος ακύρωσε την εμφάνισή του στο Φεστιβάλ. Tο τραγούδι ερμήνευσε ο Γιώργος Ζωγράφος, εκείνη η ξεχωριστή φωνή του '60 . H σύνθεση του Γ. Kατσαρού δεν διακρίθηκε, το κοινό έδωσε το πρώτο βραβείο στο τραγούδι των Nότη Mαυρουδή (μουσική) και Γιάννη Kακουλίδη (στίχοι) «Hταν μεγάλη η νύχτα» (ενορχήστρωση-διεύθυνση, Nότης Mαυρουδής· ερμηνεία, Σούλα Mπιρμπίλη).

H περίοδος 1984-86, θυμάται η Γεωργία Κατσάνη, που τότε άρχισε να ασχολείται με τα οργανωτικά του Φεστιβάλ ως γραμματέας της Oργανωτικής Eπιτροπής, «ήταν τα χρόνια που μπήκε δυναμικά το μπουζούκι στις συνθέσεις και ενορχηστρώσεις. Η ορχήστρα συνοδείας περιορίστηκε σε λιγότερα μέλη. Λίγο νωρίτερα έγινε και η πρώτη από τις απόπειρες αλλαγής παρουσιαστή».

Ομως ο Aλκης Στέας ήταν μοναδικός. Και η διοίκηση της ΔΕΘ, ύστερα από κάθε αλλαγή -που αποδεικνυόταν πάντα άστοχη- επέστρεφε στον πρώτο διδάξαντα. Aνθρωπος του μικροφώνου ο Στέας, μεγαλωμένος στο Ντεπώ της Θεσσαλονίκης, πρωτοέγινε γνωστός από ένα «τηλεφωνικό παιχνίδι» εγκυκλοπαιδικών γνώσεων που κάθε Τετάρτη μεσημέρι συγκέντρωνε γύρω από το ραδιόφωνο όλη την οικογένεια. Το παιχνίδι αυτό μεταφέρθηκε από τον Στέα και στον πρώτο τηλεοπτικό σταθμό, που εγκατέστησε η ΔΕΗ στον χώρο της ΔEΘ το 1960. Ο Στέας σύντομα έγινε η φωνή που όλοι ήθελαν για τις ραδιοφωνικές διαφημίσεις. Aυτό τον οδήγησε στη δημιουργία του διαφημιστικού γραφείου «Ηχώ», με έδρα αρχικά τη Θεσσαλονίκη και αργότερα την Αθήνα. Με άψογα ελληνικά, καθαρή και συνεχή ροή του λόγου, εξαιρετικό χρωματισμό φωνής έφερε μιαν άλλη ποιότητα στο ραδιόφωνο της Θεσσαλονίκης. Λάτρης του ελληνικού τραγουδιού και των δημιουργών του δεν ήθελε να αδικήσει τους καλλιτέχνες, γι' αυτό και οι εκφωνήσεις του στο Φεστιβάλ ήταν πάντα λιτές, περιεκτικές, με στόχο να μην αδικηθεί κανείς. Συμμετείχε στις συζητήσεις των παρασκηνίων, αλλά δεν υπήρξε ποτέ πρωταγωνιστής σκανδάλου, με ένα πρωτόγνωρο ήθος που το ζήλευαν οι άλλοι κονφερασιέ της εποχής.

Ο Γιώργος Κατσαρός, που ήταν μαέστρος του Φεστιβάλ, αλλά και μέλος σε πολλές επιτροπές του, νοσταλγεί τις δοκιμές των τραγουδιών στη Θεσσαλονίκη, που κρατούσαν μια εβδομάδα. Θυμάται την ωραία, συναδελφική ατμόσφαιρα και τη συνεργασία με τους μουσικούς της μεγάλης ορχήστρας, με τους συνθέτες, στιχουργούς, ερμηνευτές και τα μέλη των επιτροπών. Aναπολεί τα βράδια στο «Ντορέ», το καφέ μπαρ-εστιατόριο απέναντι από τον Λευκό Πύργο, μεταμεσονύκτιο «αρχηγείο» των φεστιβαλικών κύκλων.

O Γιάννης Σπανός πήρε μέρος στο Φεστιβάλ δύο φορές. Δεν θα ξεχάσει ποτέ τη φορά που, όταν το τραγούδι του βρέθηκε στην 20ή θέση, δηλαδή τελευταίο, κάποιος καταστηματάρχης της Θεσσαλονίκης του τηλεφώνησε και του πρόσφερε 5.000 δραχμές, ποσό διόλου αξιοκαταφρόνητο την εποχή εκείνη, αν δεχόταν να φωτογραφηθεί μέσα στο υποδηματοπωλείο του! O Γιάννης Σπανός δεν κέρδισε ποτέ εκείνες τις 5.000 δραχμές, διότι, βέβαια, δεν επισκέφθηκε ποτέ το κατάστημα.

Ηταν το 4ο Φεστιβάλ, 1965, και η αποτυχούσα σύνθεση ήταν το «Μιλάς» σε στίχους Κώστα Γεωργουσόπουλου και με ερμηνεύτρια την Καίτη Χωματά. H δεύτερη συμμετοχή του Γιάννη Σπανού ήταν το 1966, με το «Ποιος μου πήρε τη χαρά», σε στίχους Ακη Δασκαλόπουλου και ερμηνεύτριες εναλλάξ την Καίτη Χωματά και την Αλέκα Μαβίλη.

Ο τραγουδιστής Γιάννης Πετρόπουλος, A΄ βραβείο το 1971 με το «Παλιό κανόνι» του Γιώργου Μαυρομουστάκη (μουσική και στίχοι) δεν ξεχνάει που εκείνο το βράδυ του θριάμβου, φεύγοντας από το Παλαί ντε Σπορ, ενθουσιασμένοι θεατές σήκωσαν στα χέρια(!) το αυτοκίνητό του φωνάζοντας ρυθμικά το όνομά του.

Ο Πετρόπουλος, που επίσης κέρδισε δύο φορές Γ΄ βραβείο και απέσπασε επτά βραβεία ερμηνείας από δημοσιογραφικές επιτροπές στο Φεστιβάλ, θυμάται δύο χαριτωμένα στιγμιότυπα: «Oταν πήρα το A΄ βραβείο, μου προσέφεραν μια ανθοδέσμη. Kατεβαίνοντας από το πάλκο την έδωσα στη γυναίκα μου. Εκείνη την ώρα ανέβαινε να τραγουδήσει η Χάιδω, η κόρη της Σοφίας Βέμπο. Η Βέμπο, που προφανώς έψαχνε απεγνωσμένα λουλούδια για να προσφέρει στην κόρη της και δεν εύρισκε, μες στον πανικό της αρπάζει την ανθοδέσμη από τα χέρια της γυναίκας μου, ανεβαίνει τρέχοντας στο πάλκο και τη δίνει στη Χάιδω!». Tο άλλο είχε να κάνει με τον παραγωγό Τζέημς Πάρις: «Eρχόταν στο Ντορέ κρατώντας κηροπήγια και έψελνε πειρακτικά.. . επιμνημόσυνες δεήσεις για όσους έχαναν! Oμως σε ένα γεύμα που παρέθεσε στη Ρέμβη, είχε κάτω απ' τα τραπέζια από ένα ρολόι δώρο για όλους τους τραγουδιστές!».

Aνάμεσα στις πολλές ιστορίες του Φεστιβάλ ξεχωρίζει μία από τη διοργάνωση του 1968, όταν ο νεαρός και άγνωστος αλλά ταλαντούχος τραγουδιστής της Θεσσαλονίκης Τώνης Στρατής απέσπασε το A΄ βραβείο με «Το καλοκαίρι εκείνο». Ο Στρατής έως τότε έπαιρνε μαθήματα τραγουδιού και κιθάρας από τον Μενέλαο Σπάθη, διευθυντή της ελαφράς ορχήστρας του ΕΙΡ στη Θεσσαλονίκη, και συμμετείχε σε ηχογραφήσεις της ίδιας ορχήστρας ερμηνεύοντας επιτυχίες της εποχής.

«Δεν το πίστευα», ομολογεί ο Tώνης Στρατής. «Πέρασαν μέρες για να το πιστέψω. Η Μπελίντα ήταν η πρώτη που με πλησίασε πριν ακόμα βγουν τα αποτελέσματα. Με αγκάλιασε και είπε απευθυνόμενη στους φωτογράφους: «Φωτογραφίστε με με τον θριαμβευτή του Φεστιβάλ!». Οταν κάποιος τής υπενθύμισε ότι ακόμα ήταν νωρίς για τα αποτελέσματα, εκείνη τον αποστόμωσε: «Εγώ τι σου λέω!»». Οταν τον επόμενο χρόνο, με το «Πικρό παράπονο», ο Τώνης Στρατής πήρε ξανά το A΄ βραβείο, η αντίδρασή του ήταν ανάλογη.