Μισιρλού

Τραγούδι που ξεκίνησε από την Ελλάδα ως ρεμπέτικο κι έγινε παγκόσμια επιτυχία, γνωρίζοντας διασκευές σε διαφορετικά μουσικά στυλ (τζαζ, οριεντάλ, κλέζμερ, σερφ-ροκ, γκαράζ-ροκ κ.ά.). Μισιρλού σημαίνει γυναίκα από το Μισίρι (Μισρ=Αίγυπτος στα αραβικά) και αναφέρεται σε μουσουλμάνα της Αιγύπτου, καθότι τη χριστιανή της περιοχής την ονομάζουμε Αιγυπτιώτισσα.

Η Μισιρλού είναι ένα αργό ζεϊμπέκικο, που πρωτακούστηκε στην Αθήνα γύρω στο 1927 από την κομπανία του Δημήτρη Πατρινού, ενός σμυρνιού μουσικού, που ήρθε στην πρωτεύουσα με το κύμα των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Το τραγούδι αναφέρεται στον έρωτα ενός χριστιανού για μια μουσουλμάνα, θέμα - ταμπού για εκείνη την εποχή και όχι μόνο. Η μελωδία είτε προϋπήρχε και ήταν οικείο άκουσμα στον ευρύτερο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είτε αποτελεί ομαδική δουλειά της κομπανίας του Πατρινού. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Πατρινός έγραψε τους στίχους.

Η διεθνής πορεία του τραγουδιού ξεκίνησε το 1930 από τις ΗΠΑ, με την κυκλοφορία του από τη δισκογραφική εταιρεία Orthophonic του ελληνοαμερικανού Τίτου Δημητριάδη. Το 1941 ένας άλλος ελληνοαμερικανός, ο μουσικός Νίκος Ρουμπάνης του άλλαξε τον τόνο και τη μελωδία, δίνοντάς του τον ανατολίτικο ήχο με τον οποίο είναι γνωστό σήμερα. Φρόντισε, μάλιστα, να κατοχυρώσει το όνομά του ως συνθέτης του τραγουδιού. Καθώς κανείς δεν του αμφισβήτησε το δικαίωμα αυτό, ο Ρουμπάνης εμφανίζεται ως συνθέτης της Μισιρλούς σε όλο τον κόσμο εκτός από την Ελλάδα.

Αμέσως μετά τη διασκευή του Ρουμπάνη, το τραγούδι εντάχθηκε στο ρεπερτόριο μεγάλων ορχηστρών της εποχής του σουίνγκ, όπως του Χάρι Τζέιμς, του Γούντι Χέρμαν και του Ξαβιέ Κούγκατ. Όμως, η μεγάλη επιτυχία για τη Μισιρλού ήλθε στις αρχές της δεκαετίας του '60 από καλλιτέχνες του Surf-Rock. Την αρχή έκανε ο κιθαρίστας Ντικ Ντέιλ, ένας μουσικός με λιβανέζικες ρίζες (Ρίτσαρντ Μανσούρ το πραγματικό του όνομα), όταν ένας θαμώνας στο κλαμπ που εμφανιζόταν τον προκάλεσε να παίξει ένα σόλο με μία μόνο χορδή της κιθάρας. Αυτός διάλεξε τη Μισιρλού για να ανταποκριθεί στην πρόκληση. Το 1963, οι σπουδαίοι The Beach Boys παρουσίασαν στο άλμπουμ τους Surfin' USA μια εκτέλεση του τραγουδιού παρόμοια με αυτή του Ντέιλ, κάνοντας έτσι τη Μισιρλού τμήμα της surf παράδοσης, αλλά και της αμερικάνικης ποπ κουλτούρας.

Το 1994 η Μισιρλού στην εκτέλεση του Ντικ Ντέιλ ήλθε και πάλι στο προσκήνιο, καθώς ακουγόταν στην καλτ ταινία του Κουέντιν Ταραντίνο Pulp Fiction, ενώ το 2006 ξανάγινε δημοφιλής, όταν αποτέλεσε τη βάση για το τραγούδι των Black Eyed Peas, Pump it. Αξιοσημείωτη είναι και η εκδοχή του γνωστού κουαρτέτου εγχόρδων The Kronos Quartet, που συμπεριέλαβε τη Μισιρλού στο άλμπουμ τους Caravan (2000) με τον τίτλο Misirlou Twist.

Στην Ελλάδα, τη Μισιρλού έχουν τραγουδήσει αρκετοί καλλιτέχνες, όπως η Δανάη, η Σοφία Βέμπο, ο Νίκος Γούναρης, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, το ροκ συγκρότημα  Last Drive (άλμπουμ Underworld Shakedown του 1986) και η γκαράζ μπάντα  Sound Explosion (Misirlou the Greek).

Το 2004, η Μισιρλού επιλέχτηκε από την οργανωτική επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας ως ένα από τα πιο γνωστά ελληνικά τραγούδια όλων των εποχών, και ακούστηκε στην τελετή λήξης από την Άννα Βίσση. Στο τεύχος Μαρτίου 2005 το αγγλικό μουσικό περιοδικό Q δημοσίευσε έναν κατάλογο με τα 100 κορυφαία κιθαριστικά τραγούδια. Η Μισιρλού στη διασκευή του Ντικ Ντέιλ κατέλαβε την 89η θέση.