EXHIBITION AT MOZART RESIDENCE, SALZBURG

Ο «χαμένος» γιος του Amadeus Mozart 

Μια ολόκληρη ζωή ο Franz Xavier πάλεψε να ξεφύγει από τη βασανιστική σκιά του ιδιοφυούς πατέρα του 

Μέσα από παραδείγματα αιώνων, το να έχεις διάσημους γονείς συνήθως σε βάζει στο περιθώριο της ιστορίας και ο Αυστριακός μουσικός Franz Xaver Mozartαποτελεί ένα από τα τέλεια παραδείγματα. Γεννημένος λίγους μήνες πριν φύγει από τη ζωή, το 1791, ο Wolfgang Amadeus, ο Franz Xaver έζησε τη ζωή του προσπαθώντας -και αποτυγχάνοντας τελικά- να ξεφύγει από την σκιά του διάσημου και ιδιοφυούς πατέρα του.

«Ένα παιδί που απογοητεύει τους γονείς του θα αντιμετωπίσει την ντροπή και τη δυστυχία. Ας είναι αυτές οι λέξεις μια προειδοποίηση σε εσένα αγαπημένε μου», είχε γράψει η μητέρα του Constanze, το 1801, στον 9 ετών τότε γιο της. Αυτό το ιδιόχειρο σημείωμα είναι ένα από τα πολλά που παρουσιάζονται στην οικία του Mozart, στο Salzburg της Αυστρίας και αποτελούν μέρος των εκθεμάτων του ιδρύματος Mozarteum.Όταν ο Franz Xaver, ο τελευταίος των Mozart, πέθανε το 1844, δώρισε εκατοντάδες τέτοια σημειώματα και άλλα εκθέματα στο περίφημο ίδρυμα, κάνοντας τελικά το πέρασμα του από την Γη πολύ πιο σημαντικό απ’ όσο ο ίδιος νόμιζε…

«Η ιστορία έχει ξεχάσει τον Franz Xaver αλλά για εμάς υπήρξε πολύ σημαντικός» δήλωσε πρόσφατα σε συνέντευξη του στο γαλλικό πρακτορείο ο έφορος αρχαιοτήτων του Mozarteum, Armin Brinzing και συνέχισε, το ίδιο αποκαλυπτικός: «Σε αυτόν οφείλουμε τα περισσότερα από τα χειρόγραφα της οικογένειας Mozart, μεταξύ των οποίων και αρκετές από τις -γραμμένες με το χέρι- συνθέσεις του πατέρα του. Θα μπορούσε να τις είχε πετάξει ή ακόμα και να τις μοιράσει σε όλο τον κόσμο» συμπλήρωσε.

Ένα από τα έξι παιδιά του Wolfgang Amadeus και της Constanze, μόνο ο Franz και ο μεγαλύτερος αδερφός του, ο Carl Thomas, κατόρθωσαν να φτάσουν στην εφηβεία και την ενηλικίωση. Και ενώ ο Carl έγινε τελικά κυβερνητικός υπάλληλος και χάθηκε στη λήθη του χρόνου, για τον Franz, η μητέρα του, είχε διαφορετικά σχέδια. Μετά το θάνατο του Amadeus, η χήρα του αποφάσισε πως ο Franz Xavier «θα έπρεπε να γίνει ο δεύτερος Mozart», συμπλήρωσε στην εξιστόριση του ο Brinzing και συνέχισε: «Στα δύο του χρόνια, τον έβαλε να παρακολουθήσει μαθήματα πιάνου και μουσικής θεωρίας». H Constanze προσέλαβε κάποιους από τους εμβληματικούς δασκάλους της εποχής, μεταξύ των οποίων και τον Ιταλό συνθέτη Antonio Salieri, που υπήρξε δάσκαλος του Franz Schubert και του Ludwig van Beethoven. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι απευθύνονταν στον γιο της ως «Wolfgang Amadeus» και όχι με το πραγματικό όνομα του.

Όπως αποδεικνύεται σήμερα μέσα από τα γράμματα που σώθηκαν, η ζωή του Franz Xavier ήταν ιδιαίτερα δύσκολη εξαιτίας της πίεσης που του ασκούσε η μητέρα του, μια αφόρητη κατάσταση την οποία είχε εξομολογηθεί ο μικρός στον μεγαλύτερο αδερφό του μέσω επιστολών. Μάλιστα, στα 13 του και κάτω από μεγάλη πίεση, ο Xavier έδωσε το πρώτο του, πολυαναμενόμενο κονσέρτο στην Βιέννη. Οι κριτικές ήταν ενθαρρυντικές αλλά όλοι επισήμαναν το γεγονός ότι ήταν ο γιος του Amadeus. «Θα είναι καλό να γνωρίζει πως το όνομα “Mozart” μπορεί να λειτουργεί θετικά σήμερα για εκείνον αλλά στο μέλλον δεν θα υπάρξει καμία ανοχή» ήταν η αυστηρή κριτική της γερμανικής εφημερίδας FAZ, το απόκομμα της οποίας σώζεται και αποτελεί μέρος των εκθεμάτων.

Ο Franz Xavier έφυγε από το σπίτι στα 17 και βρήκε «καταφύγιο» σαν δάσκαλος πιάνου σε μια πλούσια ουκρανική οικογένεια στο Lviv, όταν τότε η χώρα ήταν μέρος της Αυτοκρατορία του Habsburg. Πέρασε εκεί τις δύο επόμενες δεκεατίες της ζωής του διδάσκοντας και κάνοντας συναυλίες σε όλη την Ευρώπη, προσπαθώντας να κτίσει τη δική του καριέρα. Έχοντας κληρονομήσει την εξαιρετική ακοή του πατέρα του, συνέθεσε κομμάτια για χορωδίες 400 ατόμων, δημιούργησε την πρώτη μουσική σχολή της Lviv αλλά και τελικά αποδείχτηκε ότι δεν είχε το ταλέντο το πατέρα του και απέτυχε να εντυπωσιάσει.

«Ήταν ένας πολύ καλός πιανίστας, κυρίως όταν έπαιζε τα κονσέρτα του Amadeus, αλλά οι καθαρά δικές του συνθέσεις είχαν ελάχιστη επιτυχία» δηλώνει σήμερα ο Brinzing,συμπληρώνοντας πως κάποιες από αυτές ανακαλύφθηκαν πολύ πρόσφατα. «Του έλειπε η σπίθα της ιδιοφυΐας. Ήταν ένας χαρισματικός μουσικός και συνθέτης αλλά όχι από τους κορυφαίους και το γνώριζε…» συμπληρώνει. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι όταν του ζητήθηκε το 1842 να συνθέσει δικό του κομμάτι για να ακουστεί σε τελετή θεμελίωσης μνημείου για τον πατέρα του, εκείνος αρνήθηκε, δηλώνοντας στους οργανωτές πως θα τους απογοήτευσε το αποτέλεσμα. Αντ’ αυτού, προτίμησε να ολοκληρώσει κάποιες συνθέσεις που ο Amadeus είχε αφήσει στη μέση, για τις οποίες πάντως κέρδισε το μεγάλο χειροκρότημα του κοινού.

Όταν ο Αυτοκράτορας Φερντινάντος έλαβε από εκείνος ένα ιδιόχειρο αντίγραφο με τις συνθέσεις εξομολογήθηκε στους συμβούλους του πως δεν γνώριζε για την ύπαρξη του γιου του Mozart. Όταν μάλιστα αναρωτήθηκε για το αν έπρεπε να τον ανταμείψουν με χρήματα, ένας από τους βασιλικούς συμβούλους έστειλε γραπτώς την πρόταση του, στην οποία έγραφε: «Όπως γνωρίζουμε όλοι, το ταλέντο του διάσημου πατέρα του δεν μεταφέρθηκε στον γιο του. Οπότε ας του δώσουμε λίγα χρήματα» ανέφερε στην επιστολή, η οποία επίσης είναι μεταξύ των εκθεμάτων.

Δύο χρόνια μετά, ο Franz Xaver πέθανε από καρκίνο του στομάχου κατά τη διάρκεα της νοσηλείας του στην πόλη Carlsbad της Τσεχίας, εκεί που τελικά είναι και ο τάφος του. Ακόμα όμως και εκεί, το πνεύμα και η παρουσία του Amadeus δεν σταμάτησε να τον καταδιώκει: «Μακάρι το όνομα του πατέρα του να είναι ο επιτάφιος του, καθώς ο σεβασμός του για εκείνον ήταν τελικά όλο το νόημα της ζωής του».